Oxydatieve stress, antioxydanten en gezondheid: biologische relevantie en metingen in het lichaam

Abstract

Reactive oxygen species (ROS) are believed to be involved in the etiology of a large number of chronic diseases such as cancer, cardiovascular diseases, lung diseases, and other diseases associated with ageing such as dementia. These diseases are important causes of illness and death in the Netherlands and other Western countries and are therefore a heavy burden on social and medical care services. The human body has developed a number of defence systems against ROS which include the antioxidant enzymes such as superoxide dismutase and glutathion peroxidase, and dietary antioxidants such as the vitamins C, E, beta-carotene, and flavonoids. Evidence for an important role of ROS in the pathogenesis of diseases is mainly provided from in vitro studies and a small number of animal experiments. Not much is known about the true role of ROS in the etiology of human disease and about the potential protective effect of (dietary) antioxidants. Epidemiological evidence suggests that the consumption of antioxidant-rich foods such as fruits and vegetables protects against various types of cancer and that the intake of (dietary) antioxydants may prevent cardiovascular diseases. However, for most other diseases this information is lacking. Most studies conducted so far were cross-sectional in which no clear cause-and effect relation can be investigated. More prospective epidemiological studies on the relation between oxidative stress, antioxidants and disease occurrence are therefore needed. An important aspect of future research in this area will be the development and validation of biomarkers of oxidative stress, antioxidant intake, and oxidative damage.

Reactieve zuurstofverbindingen (RZS) worden ervan verdacht betrokken te zijn bij de ontwikkeling van o.a. kanker, cardiovasculaire ziekten, chronische a-specifieke respiratoire aandoeningen (CARA) en algemene verouderingsverschijnselen zoals bijvoorbeeld dementie. Deze ziekten leveren een belangrijke bijdrage aan de morbiditeit en mortaliteit in Nederland en leggen daarmee een zware belasting op de medische en sociale zorg. Het lichaam wordt beschermd tegen de schadelijke effecten van RZS door een complex antioxydatief afweersysteem waaronder de enzymen glutathion peroxidase, superoxide dismutase en antioxydanten uit de voeding zoals vitamine E, vitamine C, beta-caroteen, en flavonoiden. Aanwijzingen voor een oorzakelijke rol van RZS in de etiologie van bovengenoemde aandoeningen komt voornamelijk uit in vitro onderzoek en enkele onderzoeken bij dieren. Tot op heden is over de daadwerkelijke rol van vrije radicalen en de mogelijkheden van antioxydante preventie bij de mens weinig bekend. Voorlopig wijst epidemiologisch onderzoek vooral op een beschermende rol van de consumptie van antioxydant-rijke voedingsmiddelen zoals groenten en fruit tegen de ontwikkeling van kanker, en wijzen enkele onderzoeken op een beschermend effect van voedingsantioxydanten op hart- en vaatziekten. Voor de meeste andere aandoeningen ontbreekt deze informatie. Tot op heden zijn de onderzoeken hiernaar vooral cross-sectioneel van aard geweest waardoor geen duidelijke oorzaak-gevolg relatie aangetoond kon worden. In de toekomst zijn daarom vooral prospectieve epidemiologische onderzoeken nodig naar de relatie tussen RZS, antioxydanten en chronische ziekten. Hierbij dient vooral veel aandacht besteed te worden aan de ontwikkeling en validering van biomerkers voor oxidatieve stress, antioxydanten inname en oxydatieve schade.