Psychische (on)gezondheid; determinanten en de effecten van preventieve interventies

Abstract

Psychische stoornissen zijn verantwoordelijk voor ruim 23% van de (directe) kosten van de gezondheidszorg (inclusief zorg voor verstandelijke handicap en dementie). Voor een beter onderbouwde preventie binnen het geestelijk volksgezondheidsbeleid is meer kennis nodig over de determinanten van psychische stoornissen en over de mogelijkheden om die determinanten te beinvloeden. Deze state-of-the-art geeft aan dat persoonlijkheidskenmerken als (overmatige) geremdheid, neuroticisme, impulsiviteit en cognitieve en sociaal-communicatieve beperkingen meerdere psychische stoornissen beinvloeden. Dit geldt ook voor traumatische ervaringen in de jeugd, een lage SES, sterke verstedelijking en snelle sociale veranderingen. Theoretisch gezien valt de meeste gezondheidswinst op het terrein van de psychische (on)gezondheid dan ook te behalen door beinvloeding van (het leren omgaan met) deze zogenaamde generieke determinanten. Ten aanzien van de effecten van interventies op determinanten van de psychische gezondheid zijn nog geen definitieve conclusies mogelijk. Het lijkt echter aannemelijk dat met name die interventies veelbelovend zijn die op meerdere determinanten tegelijk aangrijpen. Dit sluit aan bij het gegeven dat interacties tussen determinanten een belangrijke rol spelen in de etiologie van stoornissen. Secundaire preventie van depressie bij ouderen en preventie van druggebruik via schoolprogramma's blijken voldoende doeltreffend om over te gaan tot landelijke implementatie. Interventies gericht op familieleden van psychiatrische patienten lijken doeltreffend in het voorkomen van overbelasting, stress en angst. Een intensivering van het onderzoek naar determinanten van psychische stoornissen is een noodzakelijke voorwaarde om een flinke stap vooruit te maken ten aanzien van de mogelijkheden voor preventie. Daarnaast is het van belang strategieen voor landelijke implementatie van doeltreffende programma's te ontwikkelen en onderzoek op dit terrein te stimuleren.

Mental disorders constitute an important societal and public health problem, being responsible for over 23% of (direct) health care costs. The use of mental health care services is still growing at a substantial rate. This review illustrates that there is a growing body of knowledge on specific determinants in the etiology of several mental disorders. There is, however, little known about the interrelationships between determinants in the causal chain leading to disorders. Personality traits, traumatic events in childhood, a low socio-economic status, extensive urbanization and rapid social changes in society are related to more than one mental disorder. Interventions influencing these generic determinants, or training to cope with them, will have the greatest potential health benefits. No definite conclusions can be drawn about the effects of interventions, influencing the determinants of mental disorders. Interventions, targeting several determinants at the same time are assumed to be the most promising. The effectiveness of secondary prevention of depression in the elderly and prevention of substance abuse through programs at school has proven sufficient for national implementation. Interventions targeted at family members of psychiatric patients has been seen to prevent the occurrence of distress and anxiety disorders. Investing in research on determinants of mental disorders is a prerequisite for making progress in prevention. Effective programmes should be nationally implemented. As there is practically no information on strategies for implementation within the field of mental disorder prevention, investments in this field are required.