Diergeneesmiddelen en natuurlijke hormonen in oppervlaktewater van gebieden met intensieve veehouderij

Abstract

Natuurlijke hormonen komen voor in kleine oppervlaktewateren in het landelijk gebied, maar effecten op de lokale brasempopulatie werden niet gevonden. Daarnaast zijn antibiotica aangetoond, en werd een grotere verscheidenheid aan resistentiegenen in bacterien tegen antibiotica aangetoond, dan in een natuurgebied. Milieukwaliteitsnormen voor bovengenoemde stoffen ontbreken. Het verdient aanbeveling de risico's van de concentraties van deze stoffen in te schatten. Ook is het gewenst de mogelijke effecten van resistentiegenen op het milieu nader uit te zoeken. Dat blijkt uit een studie van het RIVM en de Waterdienst in opdracht van de ministeries VROM, LNV en VenW. In gebieden met intensieve veehouderij is in 2004 en 2005 een verkennend onderzoek uitgevoerd naar de aanwezigheid van natuurlijke hormonen en diergeneesmiddelen in poldersloten en regionale oppervlaktewateren. Hiervoor zijn op verschillende locaties metingen uitgevoerd in water en waterbodem. De concentraties natuurlijke hormonen bedragen soms tientallen nanogrammen per liter oppervlaktewater. Voor de waterbodem is dat enkele honderden nanogrammen per kilogram waterbodem. Op enkele locaties werden hogere gehalten aangetroffen. De gevangen brasems vertoonden geen hormoonverstoring. Om mogelijke effecten van natuurlijke hormonen uit te sluiten adviseren het RIVM en de Waterdienst om ook de gevoeligheid bij andere diersoorten te meten, bijvoorbeeld bij amfibieen en ongewervelden. De gemeten concentraties diergeneesmiddelen zijn in dezelfde orde als die van natuurlijke hormonen. Vier antibiotica zijn in het water aangetoond, namelijk flumequine, sulfadiazine, trimethoprim en tylosine. In het landelijk gebied zijn meer soorten resistentiegenen tegen antibiotica gemeten dan in een natuurgebied. Vermoedelijk hangt dit samen met de aanwezigheid van veehouderijen. Onderzoek naar een oorzakelijk verband is eveneens gewenst.

Natural hormones are present in small waterways near intensive husbandry farms, but local fish populations were not affected. Also antibiotics have been detected, and an increased diversity in resistance genes against antibiotics within the local aquatic bacteria was found, compared to a nature reserve. Environmental risk limits for the mentioned substances are not available. It is recommended to estimate the risk of these substances. It is also desirable to investigate the possible effects of resistance genes on the environment. These results follow from the research of RIVM and the Centre for Water Management performed by order of the Ministries of VROM, LNV and VenW. A field pilot study was conducted in 2004 and 2005 into the presence of natural hormones and veterinary medicines in polder ditches and regional surface waters. Water and sediments in different locations were analysed. The concentrations of natural hormones range up to a few, occasionally several dozens, nanogrammes per litre surface water. In sediments the range is up to several hundreds of nanogrammes per kilo. At some locations higher values were found. The caught fish did not show any signs of hormonal disruption. To exclude any effects of natural hormones RIVM and Centre for Water Management advice to research the sensitivity of other species, for example amphibians and invertebrates. The measured concentrations of veterinary medicines are comparable to that of the natural hormones. Four antibiotics were identified in the water: flumequin, sulfadiazin, trimethoprim and tylosin. In the agricultural areas more types of resistance genes were found than in nature reserves, suggesting that this coincides with the presence of animal husbandry. RIVM and the Centre for Water Management advice to further characterise the presence and effects of antibiotic resistance genes in surface waters.