Gegevens over medische stralingstoepassingen: van ziekenhuisenquetes tot zorgverzekeraars

Abstract

Lidstaten van de Europese Gemeenschap moeten inzicht hebben in de blootstelling van hun bevolking aan ioniserende straling als gevolg van medische handelingen. Deze regel is vastgelegd in de Europese richtlijn ter bescherming van patienten, die recent in de Nederlandse wetgeving is geimplementeerd. Voor dit doel ontwikkelt RIVM een Informatiesysteem Medische Stralingstoepassingen (IMS). In dit rapport worden voor drie onderwerpen gegevens voor het IMS gepresenteerd als vervolg op een eerdere pilotstudie. Deze drie onderwerpen zijn aantallen verrichtingen, leeftijds- en geslachtopbouw van blootgestelde patienten en de relatie personele bezetting en aantallen verrichtingen. De drie informatiebronnen waar we voor dit rapport uit geput hebben zijn de Enquete Jaarcijfers Ziekenhuizen (EJZ), declaratiegegevens van ziektekostenverzekeraars en de te Personeelssterkte. De gegevens uit de EJZ tonen aan dat het totale aantal rontgen-, en nucleair geneeskundige onderzoeken eind jaren negentig vrij stabiel blijft, respectievelijk 8,5 miljoen en 240 duizend onderzoeken per jaar. Het aantal CT onderzoeken neemt licht toe, ongeveer 1,8% per jaar, tot 494 duizend in 1998. Van ziektekostenverzekeraars zijn declaratiegegevens over 2000 verkregen van ongeveer vier miljoen verzekerden. Deze gegevens geven inzicht in het verband tussen verschillende verrichtingen en de leeftijds-, en geslachtsverdeling van betrokken patienten. De toename van het aantal CT onderzoeken in de tweede helft van de jaren negentig loopt gelijk op met de toename die te verwachten was op grond van bevolkingsgroei en vergrijzing. De aantallen rontgen- en nucleair geneeskundige onderzoeken zijn daarentegen achtergebleven bij de verwachte toename.Met gegevens uit de Enquete Personeelssterkte is gekeken in hoeverre de personele bezetting en het aantal verrichtingen aan elkaar gerelateerd zijn. De relatie tussen het aantal verrichtingen en de personeelssterkte in 1997 laat grote verschillen zien tussen ziekenhuizen, maar de gegevens zijn niet gedetailleerd genoeg om daar conclusies aan te verbinden.

Member States of the European Union are required to determine the exposure of the population to ionising radiation used in medicine. This requirement, recently been implemented in Dutch legislation, is laid down in an EU Directive on health protection of individuals against the dangers of ionising radiation in relation to medical exposure. To fulfil this requirement, RIVM is developing an information system on medical radiation applications (IMS). Here, the data collection on three issues relevant for the IMS will be presented as a follow-up to a pilot study previously conducted. The issues focus on the number of procedures in hospitals, the age and sex distribution of the exposed patients, and the relationship between staffing in the hospital departments and the number of procedures. The three data sources used in this report are the annual hospital survey (EJZ), data from health insurance companies and the annual survey on staffing in hospitals.The total annual number of medical procedures with ionising radiation in the IMS is (partly) based on information from the EJZ. At the end of the nineties, the annual number of diagnostic x-ray and nuclear medicine procedures was reasonably stable at 8.5 million and 240,000, respectively. The number of CT examinations at that time showed an annual increase of about 1.8 % per year, which was, for example, 494,000 in 1998.Data on health insurance claims, obtained for about 4 million people for the year 2000, provide insight in the distribution of different procedures and also into the age and sex distribution of the patients who undergo these procedures. The age distribution of patients undergoing CT examinations indicates that the increase in these examinations at the end of the nineties corresponded to the increase expected because of the growth and ageing of the population. The number of x-ray and nuclear medicine examinations did not keep up with these demographic developments.The data from the survey on staffing in hospitals in 1997 was used to assess the relationship between the size of the medical staff and the number of medical procedures. Results showed differences between hospitals to be considerable, although the data are not comprehensive enough to draw conclusions from this.