Milieu-indicatoren op basis van Landelijk Meetnet Flora Milieu- en Natuurkwaliteit

Abstract

Het Landelijk Meetnet Flora Milieu- en Natuurkwaliteit (LMF M&N, kortweg LMF, onderdeel van het Netwerk Ecologische Monitoring) volgt op, naar planning, 10.000 permanente kwadraten de vegetatie in Nederland. Doel van het LMF is ten eerste de effecten van milieudruk op de Nederlandse vegetatie te volgen en, ten tweede, om de veranderingen in de ecologische kwaliteit van de vegetaties te volgen, veelal gerelateerd aan de soortsamenstelling. De vraagstelling in dit rapport is hoe effecten van milieudruk op de vegetatie in indicatoren uitgedrukt kunnen worden. Daartoe is langs een drietal lijnen de indicatiewaarde van de vegetatie onderzocht: Hoe verschillen de huidige indicatiewaarden met een historische vergelijking uit de periode 1900-1950?; doel is om de huidige vegetaties en hun indicatiewaarden in context te zetten; Hoe veranderen de indicatiewaarden van de vegetatie over de huidige stikstofdepositie-gradient? Hoe verandert de biomassa van de vegetatielagen over de huidige depositiegradient? Uit de ontwikkelde indicatoren blijkt dat in de recente situatie de omvang van de vegetatielagen een gevoelige parameter in de hier onderzochte systemen is (het zijn alle relatief arme systemen op zandgronden). De toename van een vegetatielaag hangt direct samen met een toename van de biomassa van die laag, een effect dat gelieerd is aan de voedselverrijking door stikstofdepositie. De geringe veranderingen in Ellenberg-indicatie over de depositiegradient laat zien dat veranderingen in soortsamenstelling (sturende factor achter de verandering van Ellenberg-indicatie) minder gevoelig zijn. De analyse van veranderingen ten opzichte van een historische situatie laat wel degelijk veranderingen in soortsamenstelling zien. Op de arme zandgronden van de open duinen en op de heide zijn twee trends te zien, ten eerste een toename van soorten van voedselrijkere standplaatsen en ten tweede een toename van soorten met een bredere tolerantie voor zuur. Daarbij zijn de soorten met een brede zuurtolerantie ook soorten die bevoordeeld worden door voedselverrijking, namelijk grassen als pijpestrootje en duinriet.

The National Monitoring Network Flora (part of the Network Ecological Monitoring in the Netherlands) monitors the vegetation on about 10.000 permanent relevees in the Netherlands. Aim of the Monitoring Network Flora is to measure the effects of environmental quality on the Dutch vegetation and to measure changes in species composition. The research question in this report is how effects of environmental quality on the vegetation can be quantified. Three subquestions were addressed: first, which are the differences compared to the historic situation (1900/1950); second, how does ecological quality change over the nitrogen deposition gradient and third, how does the coverage of vegetation layers change over the nitrogen deposition gradient in the Netherlands. The results show that the coverage of vegetation layers is a sensitive parameter in the ecosystems that are discussed here (relative poor ecosystems on sandy soils). Increase in the coverage is linked to an increase in biomass of that layer, an effect caused by nitrification. Small changes in Ellenberg indicator values were detected, which indicate that the species composition does not show large differences over the deposition gradient. The analysis of long term changes, a comparison with a historic situation, does show marked differences in species composition. On poor open vegetation on sand, two trends are detectable. First, species of richer soils increase their abundance to the disadvantage of species of poorer soils. Second, species with a broad tolerance for soil acidity increase. These include a number of species that have an advantage in nutrient richer conditions, such as grasses.