Communicatie over bodemverontreiniging en -sanering : Lokale en provinciale handelswijzen nader bekeken

Abstract

In het huidige bodembeleid worden lijsten opgesteld met zogenoemde spoedlocaties die voor 2015 gesaneerd dienen te worden. Deze lijsten worden openbaar gemaakt. Als gevolg van deze lijsten en de daadwerkelijke sanering van spoedlocaties zou op het lokale niveau bezorgdheid over bodemverontreiniging en -sanering kunnen ontstaan. Uit bevolkingsonderzoek met vragenlijsten blijkt dat burgers relatief ongerust zijn over bodemverontreiniging en -sanering. Onrust onder de bevolking is onwenselijk, aangezien het ministerie van Infrastructuur en Milieu haar bodembeleid wil verschuiven naar het beheren van verontreinigde grond in plaats van het uitvoeren van saneringen met hoge kosten. De invoering van het nieuwe bodemsaneringsbeleid is dus ten dele afhankelijk van de bezorgdheid over bodemverontreiniging en -sanering op het lokale niveau en de wijze waarop er door betrokken ambtenaren over de risico's van bodemverontreiniging en -sanering gecommuniceerd wordt. Het RIVM is daarom gevraagd te onderzoeken hoe groot de bezorgdheid over bodemverontreiniging op het lokale niveau is en te inventariseren op welke wijze lokale en provinciale verantwoordelijken over het risico bodemverontreiniging en -sanering communiceren. Het onderzoek brengt ten eerste de huidige aanpak betreffende risicocommunicatie over bodemverontreiniging in kaart in vijf provincies en zeventien gemeenten in Nederland. Daarnaast is voor in totaal tien van deze provincies en gemeenten de bezorgdheid en communicatie bij een specifiek geval van bodemverontreiniging nader bestudeerd. Deze situaties verschilden in de fase van de sanering (gesaneerd, in de planfase of besloten niet te saneren). De resultaten laten zien dat er een grote varieteit is in de aanpak van risicocommunicatie en dat in feitelijke situaties de mate van bezorgdheid over het algemeen matig tot laag is. Ondanks deze beperkte bezorgdheid is proactieve en gecoördineerde risicocommunicatie zinvol, omdat het gepercipieerde risico van bodemverontreiniging vatbaar blijkt te zijn voor sociale amplificatie (uitvergroting). Daarnaast moeten, met betrekking tot het nieuwe bodembeleid, de criteria waarop men beslist over de wijze van de communicatie veranderen.

In the current soil clean-up policy lists are being made in which the most contaminated sites are prioritized. These lists will be published. As a consequence of the disclosure of these lists and actual clean-ups the societal concern about soil pollution could increase. The results of surveys repeatedly showed that Dutch citizens are relatively concerned about soil pollution. Public concern about soil pollution would be a very unwanted development as the Dutch Ministry for Infrastructure and the Environment wants to shift its soil policy towards the management of polluted sites instead of very expensive clean-ups. The efficiency of the future soil policy is thus partly dependent on the anxiety about soil pollution and clean-up at the local level, and the communication about the subject by local public servants. Therefore, it was decided to ask the Dutch National Institute for Public Health and the Environment to investigate whether residents near contaminated sites are concerned and in what way the responsible local and provincial authorities communicate about the subject. This study started with the stock-taking of the current risk communication practices in five provinces and seventeen municipalities in The Netherlands. For in total 10 of these provinces and municipalities a specific case of soil contamination was studied in detail. The cases differed in the phase of the clean-up operation (planning, cleaned or will be managed). The results show that there is a large variety in risk communication approaches and that in general the concern at the local level is moderate to low. Despite of this limited level of local concern, a proactive and coordinated risk communication is needed as the perceived risk of soil pollution appears to be susceptible to social amplification. Furthermore, the criteria used to decide upon the type of communication needed, need to be adapted as a consequence of the recent soil policy.