De ongunstige ontwikkeling in beweeggedrag en overgewicht van de afgelopen jaren kan gedeeltelijk worden gekeerd door intensief interventiebeleid. De kosten hiervan zijn hoog, maar de gezondheidswinst weegt daar tegenop. De kosten per gewonnen levensjaar zijn omstreeks 6000 euro, rekening houdend met kosten in gewonnen levensjaren, en liggen daarmee onder de maatschappelijk aanvaarde grens. Het doel van dit onderzoek was de inrichting en ambities van het Nationaal Actieplan Sport en Bewegen te onderbouwen. Dit actieplan wil het Ministerie van Volksgezondheid Welzijn en Sport vanaf 2006 gaan uitvoeren om lichamelijke activiteit in Nederland te bevorderen. Het onderzoek is uitgevoerd op basis van literatuuronderzoek, meer dan tachtig interviews met (inter)nationale experts en een vergelijking met actieplannen in andere landen. Allereerst werden belangrijke randvoorwaarden voor succesvol beweegbeleid geidentificeerd. Het moet een geintegreerde aanpak zijn die door meer partijen wordt uitgevoerd en bestaat uit een mix van interventiemaatregelen voor verschillende doelgroepen. Voldoende budget en goede coordinatie zijn hierbij vereist, ook ten aanzien van verder wetenschappelijk onderzoek. Vervolgens werd een realistisch beleidsdoel voor beweeggedrag vastgesteld op grond van twee interventiemaatregelen met bewezen effecten, namelijk een wijkgerichte benadering en een intensief leefstijlprogramma. Het is realistisch om een daling in het percentage inactieven na te streven van een tot twee procentpunten over vijf jaar. Daarnaast kan het percentage overgewicht dan dalen met een tot drie procentpunten. Het behalen van deze beleidsdoelen voorkomt duizenden ziektegevallen in de komende twintig jaar. Voorwaarde is dan wel het grootschalig inzetten van effectieve interventiemaatregelen. De kosten per gewonnen levensjaar bedragen omstreeks 6000 tot 6500 euro en per 'voor kwaliteit van leven gecorrigeerd' levensjaar (QALY) omstreeks 5600 tot 6100 euro.

De Nederlandse overheid wil graag bereiken dat het aantal mensen met overgewicht afneemt. Daarvoor is het belangrijk dat meer mensen voldoende bewegen en/of minder eten. Het doel van dit onderzoek is om uit te zoeken met welke maatregelen, interventies genoemd, dit bereikt kan worden en welke effecten deze interventies op de langere termijn hebben op het gewicht, beweeggedrag en energie-inname. Dit rapport beschrijft zowel Nederlandse als buitenlandse interventies in de wijk, op school, op het werk en in de zorg. In totaal vonden we in de literatuur ruim 70 overzichtsstudies met de resultaten van ruim honderd interventies. Er kon geen duidelijke conclusie getrokken worden over de effecten van interventies op school en op het werk, maar wel over de effecten van interventies in de wijk en in de zorg. Het wijkgerichte Hartslag-Limburg-project bereikte een positief effect op het gemiddelde gewicht (-0,2 kg), de lichamelijke activiteit (+1,6 uren/week) en de energie-inname (-51 kcal/dag) na 5 jaar. Ook het SLIM-project in de zorg bereikte een positief effect na 2 jaar op het gemiddelde gewicht (-2,4 kg) en verbeterde de conditie in de interventiegroep ten opzichte van de controlegroep. De langetermijneffecten van ruim 30 andere Nederlandse projecten ter preventie van overgewicht zijn nog niet bekend, maar vergelijkbare buitenlandse projecten bevestigen bovenstaande resultaten. Op basis hiervan wordt geconcludeerd dat alleen een intensieve aanpak het gewicht en gedrag van mensen langdurig kan veranderen. In theorie zou zowel het aantal mensen met overgewicht als het aantal mensen dat inactief is met 1 tot 3 procentpunten kunnen afnemen, wanneer interventies overeenkomstig met Hartslag-Limburg en SLIM worden aangeboden aan 30 tot 90% van de Nederlandse bevolking.

Het kabinet wil een gezonde leefstijl bevorderen en daarbij hoort het stimuleren van bewegen. Tijdens de aanloop naar de kabinetsnota 'Langer gezond leven' was sprake van een beleidsdoel om het aantal zeer inactieve Nederlanders te verlagen met 4 procentpunt en het aantal Nederlanders dat voldoende beweegt te verhogen met 10 procentpunt. Dit betekent dat ruim 1.800.000 mensen meer moeten gaan bewegen. Dit beleidsdoel staat in de eerdere nota 'Sport, bewegen en gezondheid' uit 2001. Het ministerie van VWS verzocht het RIVM om de effecten op de gezondheid te schatten wanneer dit beleidsdoel inderdaad gehaald zou worden. Het beleidsdoel is hiertoe vertaald naar een toekomstscenario, oftewel het doelscenario, waarvan de effecten worden geschat met een wiskundig model. In vergelijking met de situatie waarbij het beweeggedrag van de Nederlanders gelijk blijft, zal bij het doelscenario de totale sterfte 2,3% lager zijn in 2014, en het aantal mensen met een myocard infarct, beroerte, diabetes mellitus type II en colonkanker is dan gedaald met 1,0 tot 2,4%. De effecten zijn nog groter na 20 jaar en blijven tenminste 30 jaar bestaan. In totaal zullen gedurende 20 jaar ruim 48.000 mensen minder overlijden (1,6%), en worden ongeveer 30.000 myocard infarcten (3,0%), 28.000 beroertes (3,5%), 27.000 gevallen van diabetes mellitus type 2 (2,5%) en 4000 gevallen van colon kanker (3,0%) voorkomen in het doelscenario, vergeleken met de situatie dat het beweeggedrag gelijk blijft. Van het aantal beroertes wordt 5% voorkomen voor de leeftijd van 50 jaar en bij diabetes mellitus type II is dat 20%. Bij het modelleren wordt de werkelijkheid vereenvoudigd en deze resultaten geven een indicatie van de omvang van de effecten. De conclusie is dat het bereiken van dit beleidsdoel veel gezondheidswinst zal opleveren. Of zo'n beleidsdoel ook realistisch is wordt verder onderzocht.