Roken veroorzaakt veel ziekte in de Nederlandse bevolking. Het is bekend dat mensen met een lage opleiding vaker roken dan mensen met een hoge opleiding. Een van de doelen van het kabinet is het terugbrengen van het aantal rokers. Als dit lukt dan zullen de ziektes die door roken veroorzaakt worden in de toekomst minder vaak voorkomen. Het ministerie van VWS heeft het RIVM gevraagd om de gezondheidseffecten te schatten van de situatie waarbij het aantal rokers daalt met 2 procentpunt over een periode van drie jaar. Dit betekent dat ongeveer 250.000 mensen stoppen met roken. Vergeleken met de situatie waarbij het aantal rokers over die periode gelijk blijft, zal het aantal sterfgevallen in 2014 met 0,2% gedaald zijn, het aantal longkankerpatienten met 1,5% en het aantal hart- en vaatziekten- en COPD patienten met maximaal 0,5%. Een kleine daling in het aantal rokers leidt dus al tot een geringe daling in sterfte en rookgerelateerde ziektes op bevolkingsniveau. Daarnaast is door het ministerie van VWS gevraagd om na te gaan wat de situatie zou zijn als laag opgeleiden hetzelfde rookgedrag zouden vertonen als hoog opgeleiden. Het verschil in levensverwachting tussen hoog en laag opgeleiden zou in dit geval bij de mannen afnemen van 5,1 naar 3,6 jaar en bij de vrouwen van 2,7 naar 2,1 jaar. Een belangrijke conclusie is dat theoretisch gezien het huidige verschil in levensverwachting met maximaal 35% wordt verkleind als laag opgeleiden hetzelfde zouden roken als hoog opgeleiden. Deze situatie is echter niet realistisch en dit effect is in de praktijk niet haalbaar. Wel geeft de berekening inzicht in de omvang van het verschil in levensverwachting tussen hoog en laag opgeleiden dat aan verschil in rookgedrag toe te schrijven is. Men moet zich echter realiseren dat bij het modelleren de werkelijkheid vereenvoudigd wordt, en de resultaten moeten daarom gezien worden als een globale indicatie van de effecten.

Het kabinet wil een gezonde leefstijl bevorderen en daarbij hoort het stimuleren van bewegen. Tijdens de aanloop naar de kabinetsnota 'Langer gezond leven' was sprake van een beleidsdoel om het aantal zeer inactieve Nederlanders te verlagen met 4 procentpunt en het aantal Nederlanders dat voldoende beweegt te verhogen met 10 procentpunt. Dit betekent dat ruim 1.800.000 mensen meer moeten gaan bewegen. Dit beleidsdoel staat in de eerdere nota 'Sport, bewegen en gezondheid' uit 2001. Het ministerie van VWS verzocht het RIVM om de effecten op de gezondheid te schatten wanneer dit beleidsdoel inderdaad gehaald zou worden. Het beleidsdoel is hiertoe vertaald naar een toekomstscenario, oftewel het doelscenario, waarvan de effecten worden geschat met een wiskundig model. In vergelijking met de situatie waarbij het beweeggedrag van de Nederlanders gelijk blijft, zal bij het doelscenario de totale sterfte 2,3% lager zijn in 2014, en het aantal mensen met een myocard infarct, beroerte, diabetes mellitus type II en colonkanker is dan gedaald met 1,0 tot 2,4%. De effecten zijn nog groter na 20 jaar en blijven tenminste 30 jaar bestaan. In totaal zullen gedurende 20 jaar ruim 48.000 mensen minder overlijden (1,6%), en worden ongeveer 30.000 myocard infarcten (3,0%), 28.000 beroertes (3,5%), 27.000 gevallen van diabetes mellitus type 2 (2,5%) en 4000 gevallen van colon kanker (3,0%) voorkomen in het doelscenario, vergeleken met de situatie dat het beweeggedrag gelijk blijft. Van het aantal beroertes wordt 5% voorkomen voor de leeftijd van 50 jaar en bij diabetes mellitus type II is dat 20%. Bij het modelleren wordt de werkelijkheid vereenvoudigd en deze resultaten geven een indicatie van de omvang van de effecten. De conclusie is dat het bereiken van dit beleidsdoel veel gezondheidswinst zal opleveren. Of zo'n beleidsdoel ook realistisch is wordt verder onderzocht.

Op dit moment heeft 36% van de Nederlanders matig overgewicht en 12% heeft ernstig overgewicht oftewel obesitas. Naar verwachting zullen deze percentages in de toekomst verder gaan stijgen. Overgewicht veroorzaakt veel ziektelast in de Nederlandse bevolking en daarom streeft het kabinet er naar om de verwachte toekomstige stijging tegen te gaan. Het ministerie van VWS vroeg het RIVM om de effecten op de volksgezondheid te schatten van twee mogelijke toekomstige situaties rond overgewicht. In de eerste situatie stijgt het aantal mensen met overgewicht in dezelfde mate verder als in de afgelopen jaren. In 2024 zal dan 41% van de Nederlanders matig overgewicht hebben en 18% heeft obesitas. De gevolgen voor het optreden van ziekten zijn het grootst bij diabetes mellitus type II. Het aantal patienten met diabetes mellitus type II zal in deze 20 jaar toenemen met 64.000, een stijging van 9%, vergeleken met de situatie dat het aantal mensen met overgewicht gelijk blijft. Daarnaast zijn ook de effecten geschat van een tweede toekomstsituatie. Hierbij is aangenomen dat het aantal mensen met overgewicht over 20 jaar gelijk is aan de huidige situatie in de Verenigde Staten. In 2024 heeft dan 35% van de Nederlanders matig overgewicht en 30% heeft obesitas. De gevolgen voor het optreden van ziekten zijn groot. Het aantal patienten met diabetes mellitus type II zal met 135.000 toenemen, een stijging van 19%, vergeleken met de situatie dat het aantal mensen met overgewicht gelijk blijft. Ook het aantal patienten met een myocard infarct, beroerte en heupartrose zal stijgen met enkele procenten. Deze berekeningen schatten de gezondheidswinst van beleid dat gericht is op preventie van overgewicht. Men moet zich realiseren dat bij het modelleren de werkelijkheid wordt vereenvoudigd, en deze resultaten zijn daarom een globale indicatie van de effecten.