Voeding is een belangrijke bron voor humane blootstelling aan contaminanten. Dit rapport beschrijft de ontwikkeling en toepasbaarheid van een in vitro digestiemodel waarmee het effect van een voedselproduct op de biobeschikbaarheid van een stof onderzocht kan worden. Met dit model wordt gemeten welke fractie van een stof vrijkomt tijdens het digestieproces (bioaccessibility). Alleen deze fractie is beschikbaar voor opname in het lichaam en kan toxiciteit veroorzaken. Dit model zou bij kunnen dragen tot verbetering van de humane risicoschatting van contaminanten uit voeding. De toepasbaarheid van het in vitro digestiemodel werd onderzocht aan de hand van 3 voedselproducten waarin contaminanten waren aangetroffen: cadmium in sla en radijs, aflatoxine B1 in pinda en ochratoxine A in boekweit. De bioaccessibility van een contaminant kon reproduceerbaar gemeten worden, was afhankelijk van de matrix waarin het zich bevond, en kon beinvloed worden door de toegepaste experimentele condities in het digestiemodel, bijvoorbeeld simulatie van nuchtere of gevoede condities. Niet alle contaminant werd vrijgemaakt uit de voedselproducten tijdens het digestieproces. Dit impliceert dat de interne blootstelling aan contaminant dus waarschijnlijk overschat wordt. De resultaten van de kwalitatieve validatie van het in vitro digestiemodel met aflatoxine B1 en ochratoxine A in aanwezigheid van adsorberende materialen tonen aan dat het in vitro digestiemodel een waardevol hulpmiddel kan zijn om de in vivo biobeschikbaarheid van stoffen te voorspellen.

Naar aanleiding van onrust bij omwonenden van een metaalgieterij is een onderzoek uitgevoerd om vast te stellen welke stoffen door de metaalgieterij worden uitgestoten en in welke hoeveelheden. Ook is gemeten hoe hoog de concentraties en depositie van deze stoffen in de leefomgeving zijn en wat de gezondheidsrisico's voor de omwonenden zijn als gevolg van blootstelling aan deze stoffen. Daarnaast is met behulp van dagboekjes, vragenlijsten en de kankerregistratie inzicht verkregen in aard, omvang en mate van gezondheidsklachten en hinder bij omwonenden. Het onderzoek is uitgevoerd door het RIVM en de GGD Rivierenland in opdracht van de gemeente Zaltbommel en de VROM Inspectie regio Oost. Conclusie is dat voor bepaalde stoffen die de gieterij emitteert er sprake is van verhoogde blootstelling in de wijk ten opzichte van achtergrondniveaus. Er worden geen gezondheidskundige grenswaarden overschreden. Het aantal borstkankergevallen in de wijk is verhoogd ten opzichte van wat normaal gesproken verwacht kan worden, maar er kan geen verband gelegd worden met omgevingsfactoren. Er is verder geen verhoogd aantal gezondheidsklachten en/of aandoeningen gevonden, maar er is wel sprake van een hoge mate van (geur)hinder, ongerustheid en ontevredenheid bij omwonenden.

In het rapport wordt bestudeerd of huisstof substantieel kan bijdragen aan de blootstelling van de mens aan contaminanten, met name voor de contaminanten lood en asbest. Huisstof bestaat voor 30-70% uit bodemmateriaal, wat betekent dat verontreinigde bodem kan leiden tot verontreinigd huisstof. Er is geconcludeerd dat blootstelling aan lood via huisstof zou moeten worden meegenomen in risicobeoordeling van bodemverontreiniging. De studies waarin de inname van bodem door kinderen worden geschat gebruiken merkstoffen in bodem die zowel in bodem buiten als in bodem in huisstof zitten. Het is daarom redelijk om deze hoeveelheid bodem te gebruiken om zowel blootstelling aan lood via bodem buiten en huisstof te omvatten. Echter, een correctiefactor van 2 wordt aanbevolen om voor verrijking van lood in huisstof te verdisconteren. Deze factor verdisconteert tevens voor andere loodbronnen dan lood afkomstig van gecontamineerde bodem. Een significante bijdrage van asbest in bodem aan asbest in huisstof kan gebeuren bij concentraties hoger dan 100 mg/kg. Daarom wordt aanbevolen de asbestconcentraties in huisstof te bepalen in huizen waarbij de bodem is verontreinigd met asbest boven de 1000 mg/kg voor hechtgebonden asbest, en boven de 100 mg/kg voor niet-hechtgebonden asbest. Deze aanbevelingen zijn in overeenstemming met een concept beoordelingsprotocol voor locatie-specifieke risicobeoordeling van asbest in bodem. Enkele aanmerkingen op dit protocol zijn beschreven. Voor verdere aanbevelingen m.b.t. asbest in huisstof wordt verwezen naar dit protocol.