Op de terreinen rond het voormalige Chemie-Pack in Moerdijk zijn na de brand in januari 2011 stoffen in grondwater gemeten waarvoor geen beleidsmatige of wettelijke normen zijn vastgesteld. Naar aanleiding daarvan is het RIVM gevraagd te inventariseren welke gegevens voor deze stoffen beschikbaar zijn. Met deze gegevens kunnen zogenaamde 'doelstellingen voor herstel' worden afgeleid. Deze doelstellingen worden gebruikt om vast te stellen hoe veel grondwater er gesaneerd dient te worden en welke mate van restverontreiniging eventueel aanvaardbaar is. Dit is in opdracht van de Provincie Noord-Brabant en de gemeente Moerdijk gedaan. Risicogrenzen als basis voor normen: Normen voor grondwater zijn over het algemeen gebaseerd op gegevens over ecologische en humane risico's (risicogrenzen). Voor een deel van de aangetroffen stoffen bleken zowel ecologische als humane risicogrenzen beschikbaar. Voor de overige stoffen kunnen risicogrenzen worden afgeleid, indien de situatie daartoe aanleiding geeft. Scenario's voor doelstellingen voor herstel: In dit rapport worden de mogelijkheden voor het afleiden van 'doelstellingen voor herstel' verkend. Hiertoe zijn drie scenario's uitgewerkt, die variëren van een volledige verwijdering van de verontreiniging tot een sanering tot een niveau waarin het grondwater nog geschikt is voor het huidige gebruik (bedrijven en industrie). Nieuwe verontreinigingen dienen ingevolge artikel 13 van de Wet Bodembescherming zo veel mogelijk ongedaan te worden gemaakt. Er zijn echter hoge kosten mee gemoeid om de omvangrijke verontreiniging bij Moerdijk ongedaan te maken. Het RIVM doet geen uitspraak over de (kosten) technische haalbaarheid van de mogelijke saneringdoelstellingen voor herstel. De keuze hiervoor wordt door de bevoegde overheid gemaakt op basis van de gewenste ambitie en de nog te bepalen haalbaarheid.

Abstract niet beschikbaar

Dit rapport bevat de verkorte verslaggeving van de beoordeling van de bruikbaarheid en geschiktheid van bioassays om specifieke effecten van antibiotica in het watermilieu te beoordelen. Tevens wordt verslag gedaan van het pilotonderzoek naar de methodiek om ziekenhuiseffluent te testen met bioassays, waarbij specifiek aandacht is besteed aan logistieke planning en arbotechnische procedures rondom bemonstering.

Dit briefrapport geeft een overzicht van de werkzaamheden van de nationale Werkgroep Grondwater in 2007. Het RIVM leverder in 2007 naast inhoudelijke ook logistieke en secretariele ondersteuning aan deze werkgroep.

Deel 1: Modelleren van de mogelijke effecten van klimaatveranderingen en emissiereducties op de PCB-153 concentraties in 2050 Veranderingen in het klimaat zullen komende decennia naar verwachting een gering effect hebben op de verspreiding van PCB-153 in het milieu, in ieder geval op gemiddeld Europees niveau. De voorspelde afname van de emissies van deze stof tot 2050 leidt echter tot concentraties die naar verwachting 20% lager liggen dan nu in de bodem, en tot 90-95% in lucht en zeewater. De beleidsmaatregelen die genomen zijn en worden om emissies van stoffen als PCB-153 te reduceren, zullen de komende decennia dus waarschijnlijk niet teniet worden gedaan door tegengestelde effecten van klimaatverandering. Klimaatverandering kan effect hebben op de verspreiding en concentratie van chemische stoffen in het milieu. In dit briefrapport wordt een modelstudie gepresenteerd, waarin op Europees niveau de verwachte effecten van klimaatverandering op de milieuconcentraties van PCB-153 tot 2050 zijn geschat. In de studie is gebruik gemaakt van het LOTOS-EUROS model. Ter vergelijk zijn de verwachte effecten van klimaatverandering afgezet tegen de verwachte effecten van de reductie in emissies tot 2050. Van alle milieucompartimenten zijn concentratieveranderingen als gevolg van klimaatveranderingen het meest uitgesproken in de bodem: onder het toekomstige klimaatscenario neemt de gemiddelde PCB-153 concentratie in bodem met 7% af ten opzichte van de huidige klimaatomstandigheden. In de lucht en het zeewater veranderen de concentraties gemiddeld slechts 1-2%. De ruimtelijke verdeling van de PCB-concentraties zal noch door klimaatverandering, noch door veranderende emissies significant veranderen. Deel 2: Test- and validatieberekeningen met LOTOS-EUROS-POP: Deel 2 van dit rapport bevat test- en validatierapporten van de POP-module van LOTOS-EUROS-POP v.1.5.025. De door het LOTOS-EUROS model voorspelde concentraties van PCB-153 zijn 1) vergeleken met gemeten concentraties in lucht, water en bodem over de periode 1990-2008 (voornamelijk afkomstig van EMEP), en 2) vergeleken met voorspelde concentraties van PCB-153 voor het Verenigd Koninkrijk, verkregen met het MSCE-POP model en een model dat ontwikkeld is door Sweetman en Jones (1999).

Het beleid van het ministerie van VROM is gericht op duurzaam gebruik van de bodem. Bodembeheer kan het functioneren (de ecosysteemdiensten) van de bodem beinvloeden, en op deze manier een rol spelen om de gewenste kwaliteit van de bodem te verkrijgen. In dit rapport wordt het effect van verschillende bodembeheersmaatregelen in de melkveehouderij en in de akkerbouw op ecosysteemdiensten beschreven aan de hand van studies die in de literatuur beschreven zijn.

Klimaatverandering kan in stedelijk gebied tot onder andere extreme hitte en overmatige neerslag leiden. Meer groen draagt in perioden van extreme hitte bij aan minder hitteoverlast in steden. Voldoende waterbergend vermogen van de bodem zorgt bij extreme hoeveelheden neerslag voor minder wateroverlast. Gemeenten doen er daarom goed aan maatregelen te nemen waarmee de stad klimaatbestendig wordt gemaakt. Ook burgers kunnen hieraan bijdragen. Beide partijen moeten zich realiseren dat nu investeren in klimaatbestendigheid, in de toekomst rendeert. Dat blijkt uit onderzoek van het RIVM, uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu (I&M). Gemeenten zouden met maatregelen voor meer openbaar groen en waterbergend vermogen moeten aanhaken bij beleidsterreinen als infrastructuur, volksgezondheid, veiligheid en duurzaamheid. Een voorbeeld van meer openbaar groen is een groene infrastructuur, zoals parken en plantsoenen. Een bijkomstigheid van openbaar groen is de onafgedekte bodem, oftewel niet bedekt door wegen, gebouwen, enzovoort. Hierdoor wordt de capaciteit van de bodem om water te infiltreren vergroot. Voor een optimale waterberging kan de gemeente bijvoorbeeld wadi's aanleggen die ervoor zorgen dat het riool minder wordt belast bij overmatige neerslag. Een wadi is een veelal begroeide verlaging van het maaiveld. Bij hevige regenval komt de wadi onder water te staan, doordat hemelwater via de daken van omliggende gebouwen naar de wadi wordt afgevoerd. Particulieren kunnen 'groene daken' aanleggen, of (gevel)tuintjes waarvan de bodem niet bedekt is. Subsidies voor particuliere initiatieven op dit gebied zijn hiervoor een extra stimulans.

Concentrering van 'vergeten' stoffen met gebruikmaking van de XAD-concentreringsmethode In de jaren '90 is door het RIVM een methode ontwikkeld om toxische stoffen uit oppervlaktewater te concentreren op XAD (een chemische hars). In het concentraat kan de toxiciteit worden bepaald met behulp van bioassays. 'Moderne' probleemstoffen zijn in het algemeen meer polair dan 'klassieke' probleemstoffen. Onderzocht is of meer polaire stoffen ook worden geconcentreerd met de toegepaste methode.

Abstract niet beschikbaar

Op de terreinen rond het voormalige Chemie-Pack in Moerdijk zijn na de brand in januari 2011 stoffen in grond gemeten waarvoor geen beleidsmatige of wettelijke normen zijn vastgesteld. Het RIVM is gevraagd te inventariseren welke gegevens voor deze stoffen beschikbaar zijn. Met deze gegevens kunnen zogenaamde 'doelstellingen voor herstel' worden afgeleid. Deze doelstellingen worden gebruikt om vast te stellen hoeveel grond er gesaneerd dient te worden en welke mate van restverontreiniging eventueel aanvaardbaar is. Dit is in opdracht van de Provincie Noord-Brabant en de gemeente Moerdijk gedaan. Eerst risicogrenzen bepaald: Normen voor bodem zijn over het algemeen gebaseerd op gegevens over ecologische en humane risico's (risicogrenzen). Voor enkele stoffen waren zowel ecologische als humane risicogrenzen beschikbaar. Voor de andere stoffen, op één na, zijn alleen gegevens gevonden over de risico's voor de mens. Voor vier van deze stoffen zijn daarna de ecologische risicogrenzen afgeleid, om ook voor deze stoffen (mogelijke) 'doelstellingen voor herstel' te kunnen bepalen. Scenario's voor doelstellingen voor herstel: Vervolgens heeft het RIVM de mogelijkheden voor de doelstellingen voor herstel verkend. Hiertoe zijn drie scenario's uitgewerkt, die variëren van een volledige verwijdering van de verontreiniging tot een sanering tot een niveau waarin de bodem nog geschikt is voor het huidige gebruik (bedrijven en industrie). Nieuwe verontreinigingen dienen ingevolge artikel 13 van de Wet Bodembescherming zo veel mogelijk ongedaan te worden gemaakt. Er zijn echter hoge kosten mee gemoeid om de omvangrijke verontreiniging bij Moerdijk ongedaan te maken. Het RIVM doet geen uitspraak over de (kosten) technische haalbaarheid van de mogelijke saneringdoelstellingen voor herstel. De keuze hiervoor wordt door de bevoegde overheid gemaakt op basis van de gewenste ambitie en de nog te bepalen haalbaarheid.