Dit rapport beschrijft het concept van de Acute Reference Dose (ARfD) geeft richtlijnen voor het afleiden van de ARfD. Dit betreft evaluaties die binnen Nederland worden opgesteld (in opdracht van het College Toelating Bestrijdingsmiddelen (CTB)) alsmede evaluaties die worden opgesteld in EU-verband (EU-monografi6n)), zowel in het kader van de bestrijdingsmiddelenwet als EU Richtlijn 91/414/EC. Specifieke aandacht wordt besteed aan: strikte definitie van de ARfD, voor welke stoffen dient een ARfD te worden vastgesteld, welke toxicologische eindpunten zijn relevant voor de ARfD, en welke extrapolatie- of veiligheidsfactoren worden gebruikt voor het afleiden van de ARfD. Bovendien wordt aandacht besteed aan specifieke probleemsituaties en onderwerpen die van specifiek belang zijn voor acute blootstelling aan pesticiden.

De huidige kennis over de ecologische relevantie van mutagene stoffen wordt beschreven. Mutaties kunnen worden verdeeld in somatische en kiemcelmutaties. De huidige screeningsmethoden binnen de genotoxicologie hebben bescherming van de mens als doel, met als gevolg dat somatische mutaties het belangrijkst zijn. In het veld zijn somatische mutaties echter alleen een gevaar voor soorten met een lage reproductieve capaciteit. Deze soorten worden verwacht beschermd te worden met de huidige testen. Kiemcelmutaties lijken in dit verband relevanter, maar screening voor deze mutaties vindt niet of nauwelijks plaats. Waarschijnlik is de frequentie van deze mutaties veel lager dan die voor somatische mutaties. Kiemcelmutaties kunnen worden verdeeld in letale en niet-letale mutaties. Alleen niet-letale mutaties vormen een risico, daar zij zich in de populatie kunnen vestigen. Echter alleen als zij de fitness van het fenotype verminderen, vormen zij een reeel risico. De huidige screeningsmethoden voor somatische mutaties worden verondersteld ook te beschermen tegen overerfbare effecten. Er kan dus geconcludeerd worden dat de huidige testen waarschijnlijk als een redelijk basis dienen voor de bescherming tegen mutagene testen.

Dit literatuuroverzicht bevat informatie betreffende het "neurotoxic shellfish poisoning" (NSP) syndroom en de veroorzakende toxines, nl.de brevetoxines, welke geproduceerd worden door de dinoflagellaat Gymnodinium breve. Chemische structuren en detectie-methodes van de brevetoxines, de bronnen voor brevetoxines, mariene organismen welke geassocieerd worden met brevetoxines, de toxiciteit van brevetoxines voor dier en mens, mogelijke preventieve maatregelen voor NSP, NSP gevallen en controle van en regelingen voor NSP toxines worden besproken. Tenslotte worden enkele aanbevelingen gedaan voor een betere controle van het NSP probleem in de toekomst.

In het VROM project SOMS (Strategie OMgaan met Stoffen) is de aandacht o.a. gericht op het anders omgaan met de onbekendheid met gevaren van stoffen en het deelachtig maken van het bedrijfsleven inzake het nemen van verantwoordelijkheid voor risico's van stoffen. In dat kader is de vraag gerezen of toepassing van biologische effectmetingen aan emissies en het milieu, als aanvulling op het bestaande systeem van "stof-voor-stof" beoordelingen, hierin een rol kan spelen. Op basis van een verkenning in dit rapport naar de stand der wetenschap en bestaande beleidsruimte kan deze vraag positief worden beantwoord. Hierbij is onderscheid gemaakt tussen beoordeling van A)vervuilingsbronnen, waarbij de verantwoordelijkheid voor adequate uitvoering en rapportage primair bij het bedrijfsleven ligt en voor de overheid een toezichthoudende taak is weggelegd, en B) van het ontvangende milieucompartiment, waarbij uitvoering en rapportage bij de desbetreffende beherende overheidsinstantie ligt. Biologische effectbeoordeling biedt voldoende voordelen om een plaats naast de chemische stofgerichte benadering te rechtvaardigen. De techniek is beschikbaar; er moeten alleen keuzes worden gemaakt uit de scala van mogelijkheden voor effectgerichte beoordeling, alsook de wijze waarop de resultaten worden geinterpreteerd en vertaald naar het beleid. Beleidsmatig is nationaal en internationaal sprake van toenemende ruimte voor implementatie, zeker met betrekking tot effluenten en het compartiment water. Nederland loopt op dit punt niet voorop. In het kader van het waterbeleid wordt een inhaalslag verwacht, waarop het vernieuwde stoffenbeleid goed kan aansluiten.<br>

Het rapport is een update van voorgaande gidsdocumenten voor het afleiden van milieurisicogrenzen in Nederland. De herziene methode voor het afleiden van deze grenzen voor water, grondwater, bodem, sediment en lucht en hun onderlinge harmonisatie wordt gepresenteerd. Het betreft de milieurisicogrenzen 'Serious Risk Concentration' voor het ecosysteem (SRC-ECO), het Maximum Toelaatbaar Risico (MTR) en het Verwaarloosbaar Risico (VR).

Het humane blootstellingsmodel CSOIL wordt gebruikt voor het berekenen van de interventiewaarde voor bodemsanering. Het belangrijkste doel van de evaluatie van modelconcepten is om een systematiek te verkrijgen die overeenkomt met de meest recente inzichten betreffende het bepalen van de humane blootstelling aan bodemverontreinigingen. Het onderzoek is beperkt tot de concepten van de meest relevante routes van CSOIL, namelijk de ingestie van grond, de inhalatie van vluchtige verbindingen in binnenlucht en de consumptie van gewassen. Concepten van andere modellen zijn geselecteerd die bruikbaar kunnen zijn voor het verbeteren van het CSOIL. Voor de grondingestie route wordt voorgesteld om het concept van de opzettelijke ingestie door kinderen te implementeren. Verder wordt voorgesteld om de blootstellingsduur afzonderlijk van de dagelijkse inname te introduceren en om een onderscheid te maken tussen de orale en inhalatieve absorptie. Voor de inhalatie van vluchtige stoffen zal de convectieve flux worden toegevoegd aan de vervluchtigingsmodule van CSOIL, omdat hiermee flux van bodemlucht naar de binnenlucht beter wordt beschreven. Verder zal de evaporatieflux en grenslaagflux worden verwijderd. Aanbevolen wordt om het gebruik van de respirabele fractie te overwegen. Voor de opname van metalen in wortels en bovengrondse plantendelen wordt naast het implementeren van de bodem pH geen verdere aanpassingen voorgesteld. Voor de opname van organische stoffen in wortels en bovengrondse plantendelen wordt voorgesteld om het modelconcept van Trapp en Matthies te gebruiken in plaats van de relatie van Briggs. Voor organische stoffen wordt verder voorgesteld om het opspatten van bodemdeeltjes op bovengrondse plantendelen mee te nemen.<br>

In de toxicologie worden onzekerheidsfactoren voor interspecies en intraspecies extrapolatie toegepast. Geneesmiddelendossiers bevatten veelal studies in zowel proefdieren als mensen en kunnen dus een bruikbare bron vormen voor het onderbouwen van genoemde onzekerheidsfactoren. Uit dit rapport blijkt dat de gegevens beschikbaar in geneesmiddelendossiers ontoereikend zijn voor het bepalen van de interspecies variatie. Alleen in geval van de kinetiek zouden extrapolatiefactoren kunnen worden afgeleid. De gegevens in de geneesmiddelendossiers blijken wel geschikt te zijn voor de bepaling van de intraspecies variatie (de variatie tussen individuen) alhoewel ook hier de bruikbare gegevens gelimiteerd zijn. De verkregen verdeling is consistent met de door Slob en Pieters (1997, 1998) op theoretische gronden voorgestelde verdeling. Het verdient daarom aanbeveling deze verdeling te gebruiken in geval van probabilistische risicoschattingen.<br>

Dioxinen, dibenzofuranen en dioxine-achtige polychloorbiphenylen (samen aangeduid als 'dioxinen') zijn persistente milieucontaminanten met een vergelijkbare chemische structuur en overeenkomstige toxische eigenschappen. Daar vis als voedselproduct sterk wisselende en soms hoge gehalten aan dioxinen bevat, hebben de Ministeries van VWS en LNV aan RIVM, RIKILT en RIVO gevraagd onderzoek te verrichten naar de mogelijkheid van normstelling voor dioxinen in vis teneinde de consumenten van vis te beschermen tegen een hoge dioxine-inname.Daartoe zijn scenario-studies uitgevoerd waarin een aantal hypothetische normen zijn onderzocht voor wat betreft de effecten op de dioxine-inname en het percentage van verschillende vissoorten dat als gevolg van die normen zouden moeten worden afgekeurd voor consumptie. De studies tonen aan dat de effecten op de dioxine-inname beperkt blijven tot een reductie van 2-8%, terwijl het afkeuringspercentage varieert van 0,1 tot 10%. Opgemerkt wordt dat de gegevens waar de berekeningen op zijn gebaseerd, uiterst beperkt van omvang zijn. Bovendien wordt aangetekend dat de consumptie van vis ook positieve gezondheidseffecten heeft als gevolg van het gehalte aan omega-3 onverzadigde vetzuren.<br>

Dit rapport is een practische gids voor de toepassing van probabilistische verdelingen van default assessment factoren in risicobeoordelingen voor de mens. RIVM en TNO ontwikkelden het gebruik van probabilistische assessment factoren als eerste stap naar nationale en internaitonale harmonisatie. Er was overeenstemming over de aard van de verdelingen van verschillende humane assessment factoren. De voorgestelde verdelingen zullen worden toegepast in RIVM- en TNO-risicobeoordelingen van nieuwe en bestaande stoffen en bestrijdingsmiddelen. Een voorbeeld van een dergelijke analyse is toegevoegd.<br>

De EU werkgroep voor het verzamelen, beoordelen en ontwikkelen van emissie scenario's voor biociden (EUBEES) doet in dit rapport een voorstel om tot een uniforme manier van naamgeving en het gebruik van symbolen te komen, die aansluit bij de lijsten met symbolen van EUSES en USES (Appendix II van EUSES en USES). Door toepassing van dezelfde manier van naamgeving en symbolen wordt de leesbaarheid en vergelijkbaarheid van emissie scenario documenten verbeterd en zal implementatie in EUSES en USES vergemakkelijkt worden. Derhalve is het wenselijk dat in nieuwe emissie scenario documenten reeds bestaande symbolen voor dezelfde parameters en variabelen gebruikt worden, terwijl voor nieuwe parameters wordt aangesloten bij de werkwijze van EUSES en USES, zoals aangegeven in dit rapport.