Q fever, caused by the bacterium Coxiella burnetii, has become an emerging public health problem in the Netherlands since 2007. Diagnosis of Q fever, both in humans and animals, is mainly based on serology. Serological techniques are less suitable for direct transmission and source-finding studies for C. burnetii infection due to the delayed detection window for serological tests. The last two decades, several PCR based diagnostic assays (conventional PCR or qPCR) have been developed for the detection of C. burnetii DNA. These assays have been applied for the detection of C. burnetii DNA in clinical samples, veterinary samples, and environmental samples. These PCR-based diagnostic tests are often "in-house" developed assays. A number of commercial PCR diagnostic tests, however, have also become available. A drawback of these commercial kits is that information on some of the components is patented. This makes a thorough assessment of assay performance in relation to other "inhouse" developed assays difficult. In the current study, we describe a comparison of various (q)PCR assays used by laboratories both nationally and internationally for the detection of C. burnetii DNA. We compare the results obtained from three ring trials, set up specifically for the detection of C. burnetii DNA in human, veterinary, or environmental matrices. In addition, we compare specific parameters, such as sensitivity, specificity, and reproducibility for each of the (q)PCR assays. In conclusion, most (q)PCR assays developed for C. burnetii include detection of the multicopy insertion element IS1111, in combination with detection of other single copy genes such as icd, com1, sod, or plasmid genes. PCR based detection assays (conventional PCR or qPCR) for C. burnetii DNA preferably target short and multiple target sequences, including an internal process control in multiplex format. Other performance characteristics have not yet been published for these qPCR assays for the detection of C. burnetii, although this would be recommended.

Coxiella burnetii is een intracellulaire bacterie die Q-koorts veroorzaakt. De genoomsequenties van een aantal isolaten die verkregen werden tijdens de Nederlandse Q-koorts uitbraak werden opgehelderd. Deze genoomsequenties dienen als basis voor verbeterde typeringsmethodes die nauwkeurigere bronopsporing en epidemiologische studies mogelijk maken. Daarnaast zijn de sequenties uiterst waardevol voor allerhande overig onderzoek, zoals naar de samenhang tussen de Nederlandse uitbraken en veranderde virulentiekenmerken. Als resultaat van dit project zijn er nu 19 C. burnetii isolaten van de Nederlandse uitbraak in kweek. Deze isolaten zijn voornamelijk afkomstig van veterinaire bronnen, maar er zijn ook enkele stammen van humane en omgevingsbronnen verkregen. De genomen van 3 isolaten zijn grotendeels opgehelderd en enkele voorlopige analyses zijn erop uitgevoerd. De ruwe sequentiedata van nog 4 isolaten komen binnenkort beschikbaar. De isolaten en genoomsequenties spelen een essentiële rol spelen in meerdere vervolgprojecten van de deelnemende onderzoeksgroepen. De ervaring die opgedaan is met het opwerken en sequencen van de C. burnetii genomen is van grote waarde voor lopend en toekomstig onderzoek naar C. burnetii en andere intracellulaire micro-organismen.

Q fever, caused by the bacterium C. burnetii, is a zoonosis with a worldwide distribution that affects both humans and animals. From 2007 to 2010, large community outbreaks of Q fever were observed in the Netherlands. In 2008 and 2009 source finding investigations were initiated by several Municipal Health Services, primarily on commercial dairy goat farms, to pinpoint potential sources for Q fever. In that same year, the Food and Consumer Product Safety Authority initiated a project to investigate if petting zoos were a potential source for human Q fever as well. Petting zoos showed insufficient C. burnetii DNA content for molecular typing (qPCR Cq values higher than 33) and were not considered an important source for human Q fever. However, 31 samples from eight out of 57 commercial dairy farms, involved in source finding investigations in 2009, showed a relatively high C. burnetii DNA content based on qPCR data for single copy target com1 (Cq values lower than 33). These samples were selected for molecular typing using a Multi-Locus Variable number of tandem repeat Analysis (MLVA). In this study we show that samples highly positive for C. burnetii DNA can be successfully typed using a multiplex MLVA assay. Three different MLVA types were found, based on six MLVA markers. On seven out of eight locations a single MLVA type was found. On one location a mixture of two types was observed within a number of samples. Our findings show that multiple MLVA types are present in the Netherlands, which is promising for future source finding investigations to identify potential sources. However, only a few different MLVA types have been determined in human and animal samples so far, which makes identifying transmission routes and sources of C. burnetii in the Netherlands still challenging.

Coxiella burnetii is a bacterium that causes Q fever, a zoonosis that affects large numbers of both humans and animals. From 2007 to 2010, large outbreaks of Q fever were observed in a rural area in the Netherlands. In 2009, field studies were started to investigate if C. burnetii DNA can be detected in aerosols on and in the near vicinity of Q fever affected farms. In 2010, these studies were continued in two areas studied in 2009, in the provinces of Noord-Brabant and Zuid-Limburg, to investigate if C. burnetii DNA was still present in aerosols in these areas. In both areas, the C. burnetii DNA content in aerosols obtained in 2010 seemed to have declined in comparison to data of the same locations visited in 2009. These data are in agreement with the observed reduction in the number of reported Q fever cases in 2010 in comparison to 2009. Possible explanations for this decline could be the start of a mandatory vaccination campaign for small ruminants in 2009 and the culling of pregnant animals on Q fever affected farms that started at the end of 2009. This data will be used in future investigations, in which we will combine molecular detection and typing methods for C. burnetii in aerosols with mathematical modelling to get more insight in the transmission of C. burnetii via aerosols and track (individual) sources for C. burnetii infection.

During the spring and summer of 2007, 2008 and 2009, large Q fever outbreaks occurred in the Netherlands affecting a rural area in the southeast of the country. Prior to and during these outbreaks Q fever related abortion waves were reported on several dairy goat farms in the same region. As a result, primarily commercial dairy goat farms were implicated as potential sources for the emerging human Q fever cases in the Netherlands. However, in 2008 and 2009 a number of (non-dairy) sheep farms were identified where C. burnetii DNA was detected in both animal (vaginal swabs) and environmental (surface area swabs) matrices. In addition, in two epidemiological studies non-dairy sheep farms were implicated as the primary source for an emerging cluster of human Q fever cases in their near vicinity. Therefore, although less important in the recent epidemic, non-dairy sheep farms cannot be ruled out as potential source for human Q fever. In the current study, we describe the presence of C. burnetii DNA in animal and environmental matrices obtained from two non-dairy sheep farms. We show that C. burnetii DNA content in surface area swabs from fences and drinking buckets and udder swabs from animals was consistently higher on farm B in comparison to farm A. This may be explained by the geographical locations of the farms, since farm B is located in a highly Q fever affected area (Noord-Brabant), while farm A is located in an area not affected by Q fever (Noord-Holland). How these results are related to shedding of C. burnetii by the non-dairy sheep on these farms is not clear. No positive relationship was found between C. burnetii content in vaginal swabs and udder swabs. Coxiella burnetii contamination of sheep udders may be a result from excrements from the same animal, direct contact with other animals (or other contaminated surfaces), or a combination of these.

Geitenhouders van wie het bedrijf is geruimd tijdens de Q-koortscrisis, maken zich grote zorgen over de toekomst van hun bedrijf. Net als hun partners en kinderen hebben ze veel stress ondervonden van de ruimingen, het fokverbod en de gevolgen ervan. Veel vaker dan de nietgetroffen geitenhouders en varkenshouders kampen zij met matig ernstige tot ernstige depressieve klachten. De zorgen over de toekomst blijken sterk samen te hangen met depressieve klachten. Wel is het merendeel tevreden over de informatievoorziening over de ruimingen, over de manier waarop de ruimingen zijn verlopen en hoe ze daarbij zijn bejegend Dat blijkt uit onderzoek van het RIVM en het IVP. Het is in opdracht van het ministerie van VWS en EL&I uitgevoerd om te inventariseren welke behoefte aan steun nog bestaat onder de getroffen geitenhouders. Het tweede doel is om lessen trekken voor toekomstige dierziektecrises. De ondervraagde veehouders hebben na de ruimingen de meeste steun ervaren van mensen in de directe omgeving (familie, collega's). Eén op de vijf getroffenen heeft behoefte aan aanvullende ondersteuning. In overleg met de doelgroep zou een aantal punten kunnen worden besproken die nog verbetering behoeven. Dat betreft de voornamelijk ondersteuning voor bedrijfsmatige kwesties en de barrieres om professionele hulp te vragen als daar behoefte aan is. Voor het onderzoek zijn onder 63 getroffen geitenhouders en 122 nietgetroffen geitenhouders en varkenshouders telefonische interviews afgenomen. Hierbij zijn vragen beantwoord over het verloop van de ruimingen, de financiele situatie, sociale steun en (psychische) gezondheid.

The OPS ("Operational Priority Substances ") computer model simulates the dispersion of pollutants in the air. It also appears to be suitable for modelling the transmission of Q fever bacteria from farm animals to humans. This is the major finding of a study carried out by the RIVM within the context of RIVM's Strategic Research project (SOR). The study results demonstrate that the model was well able to describe the transmission of Q fever bacteria on two infected goat farms. Uncertainties remain, such as the amount of bacteria released during an outbreak. More data are needed before the model can be routinely used to simulate the transmission of zoonoses through the air (aerosol) on infected farms. Infected goat farms are considered to be the source of the Q fever epidemic in the Netherlands between 2007 and 2010. However, the factors which cause Q fever bacteria to be transmitted from farm animals to humans and how the contaminated particles disperse through the air still remain largely undetermined. A suitable model provides policy-makers with model results that can be used as the basis for policy advice on the placement and distribution of farms.

Na de grieppandemie ('Mexicaanse griep') in 2009 en de omvangrijke Q-koortsepidemie van 2007 tot en met 2010, was 2011 een jaar zonder onverwachte uitbraken op het gebied van luchtweginfecties. Luchtweginfecties zoals griep (influenza) en longontsteking zijn echter elk jaar verantwoordelijk voor een aanzienlijk ziekteverzuim en huisartsenbezoek onder de bevolking. Ook zijn ze een belangrijke oorzaak van ziekenhuisopname en sterfte. Het RIVM voert met partners continue surveillance uit om ontwikkelingen in luchtweginfecties tijdig te signaleren. Griep In het influenzaseizoen 2011/2012 kwamen er minder mensen met griep bij de huisarts dan voorgaande seizoenen. Wel stierven er in Nederland en elders in Europa relatief veel ouderen in die periode, wat mogelijk gedeeltelijk aan de griep kan worden toegeschreven. Nederland heeft goede surveillancesystemen voor griep in de huisartsenzorg. Er bestaat echter nog geen systeem dat inzicht geeft in het aantal mensen dat eraan overlijdt of voor wie een ziekenhuisopname nodig is vanwege een ernstig verloop van de griep. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) onder andere beveelt een dergelijk systeem aan. Q-koorts De epidemie van acute Q-koorts is voorbij. Wel wordt als gevolg van de epidemie, de omvangrijkste ooit ter wereld, een toename verwacht van het aantal patiënten met chronische Q-koorts. Chronische Q-koorts is een ernstig ziektebeeld waaraan nog steeds patiënten overlijden. Longontstekingen In Nederland en in andere Europese landen was er in 2011 een epidemie van infecties met Mycoplasma pneumoniae. Deze bacterie veroorzaakt luchtweginfecties en is de belangrijkste veroorzaker van longontsteking bij kinderen. Een epidemie komt elke vier tot zeven jaar voor. Het aantal meldingen van Psittacose, een soort longontsteking, was stabiel (78), maar net als vorig jaar was het aantal ziekenhuisopnames als gevolg van deze aandoening relatief hoog. Na een aanzienlijke toename in 2010 was het aantal meldingen van longontsteking veroorzaakt door de legionella-bacterie (veteranenziekte) in 2011 weer terug op het gebruikelijke niveau (312). Tuberculose Het aantal meldingen van tuberculose nam iets af, van 1.065 naar 1.007, maar het percentage multiresistente tuberculose steeg licht (van 1,4 naar 2 procent). Bijna driekwart van de tbc-patiënten die in 2011 in Nederland zijn gediagnosticeerd, is in het buitenland geboren; vooral onder Somaliërs komt relatief veel tbc voor. Waarschijnlijk heeft het merendeel de besmetting in het buitenland opgelopen. Bij circa 15 procent van alle tbc-patiënten is het aannemelijk dat de infectie recentelijk binnen Nederland is opgelopen.