Verzuring, vermesting en verdroging behoren tot de belangrijke bedreigingen van de natuurlijke en half-natuurlijke ecosystemen in Nederland. Om de gezamenlijke effecten van deze bedreigingen op de landelijke natuur te evalueren is, in een samenwerkingsverband tussen het RIVM en het SC-DLO, het multistressmodel SMART/MOVE ontwikkeld. In het kader van het Stikstof Onderzoek Programma (STOP) is het modelinstrumentarium uitgebreid met een module voor normstelling voor verzurende en eutrofierende depositie. Met de methode kunnen kritische stikstofdepositieniveaus voor gestelde beleidsdoeleinden berekend en in kaart gebracht worden. Er wordt rekening gehouden met ruimtelijke variatie in bodem, vegetatie en hydrologie. De methode is tevens bruikbaar om kritische niveaus voor zure depositie, of afzonderlijke componenten daarvan, te berekenen. Naast de validatie van verschillende tussenresultaten, zijn enkele eerste uitkomsten getoetst aan gangbare critical loads zoals empirisch vastgesteld en/of berekend met het Simple Mass Balance model. Voordeel van de nieuwe methode is de eenduidige berekeningswijze en de hogere detaillering ten aanzien van het aantal te beschouwen ecosystemen. De tussenresultaten van normstellingsmodule kunnen daarnaast ook gebruikt worden voor verschillende validatiedoeleinden en modelverbeteringen (d.m.v. kalibratie van de kansfuncties uit MOVE en verbeteringen aan de aansluiting tussen SMART en MOVE). Met behulp van de berekende kritische milieugrenzen (in termen van bodem-pH, grondwaterstand en stikstofbeschikbaarheid) kunnen ook streefbeelden voor de realisatie van geplande natuurdoeltypen worden afgeleid

In dit rapport wordt een aanzet gegeven om te komen tot een uniforme methodiek voor het uitvoeren van ex-ante evaluaties ten behoeve van het gebiedsgerichte milieubeleid. Met een ex-ante evaluatie wordt de effectiviteit van maatregelen vooraf ingeschat. Maatregelen kunnen afzonderlijk worden geevalueerd maar ook als onderdeel van een maatregelpakket. Een ex-ante evaluatie kan hiermee gebruikt worden om de keuze tussen mogelijke maatregelen en maatregelpakketten te ondersteunen. Hiervoor is het noodzakelijk om de concrete, toetsbare doelstelling van maatregelen in termen van milieu- of natuurkwaliteit te kennen. De gevolgde methodiek omvat een evaluatieprocedure en een overzicht van te gebruiken modellen en onderzoeksgegevens. De evaluatieprocedure bestaat uit een viertal stappen: selectie van maatregelen die doorgerekend worden; een orde van grootte inschatting van de te verwachten effecten; effectberekeningen van de afzonderlijk maatregelen; een integrale analyse van een maatregelpakket. Het overzicht van te gebruiken modellen heeft zich in deze studie beperkt tot de modellen die beschikbaar zijn bij het RIVM. De voorgestelde methodiek is toegepast op het ROM gebied NUBL (Nadere Uitwerking Brabant-Limburg). De methodiek levert relatief snel een antwoord op de vraag wat het effect is van gebiedsgerichte maatregelen.<br>

Het doel van het onderzoek was het effect te berekenen van een verandering van de ruimtelijke ligging van de EHS en de landbouwgebieden in Noord Nederland op de ammoniakemissies uit de landbouw en de kwaliteit van de natuur. De analyse heeft plaatsgevonden door gebruik te maken van (vereenvoudigde) modellen als de Source Receptor Matrix (SRM; een matrix vermenigvuldiging om vanuit emissies deposities te berekenen) en de Natuurplanner en door GIS-bewerkingen. De emissies en de daaruit berekende ammoniakdeposities zijn ten opzichte van de overige provincies laag. De drie scenario's zoals die hier zijn doorgerekend, voldoen aan de doelstelling van 1400 mol zuurdepositie/ha.jr in het jaar 2010 en zitten daar op sommige plaatsen zelfs ruim onder. Dit betekent dat alle drie scenario's in principe goede mogelijkheden bieden voor de realisatie van hoge natuurwaarden, op locaties waar op dit moment verzuring of vermesting het belangrijkste probleem is. In het algemeen geldt dat de natuurwaarden in de drie noordelijke provincies hoog zijn, onafhankelijk van het gewenste scenario. Op detailniveau blijkt het ruimtelijk beeld Raamwerk (grootschalige scheiding van natuur en landbouw) in het algemeen iets hogere natuurwaarden te behalen dan Weefwerk en Marktwerk. In Weefwerk (natuur als nevenfunctie van menselijk gebruik) wordt dit vooral veroorzaakt door de ruime inzet van licht-bemeste graslanden waar, door de bemesting , geen hoge natuurwaarden behaald kunnen worden. Bij Marktwerk zijn, als gevolg van de centrale rol van de marktwerking, de iets hogere deposities en de sterk versnipperde ligging van natuurgebieden de belangrijkste oorzaken van een wat lager gerealiseerde natuurwaarde.