Gevolgen van vermesting voor drinkwaterwinning

Abstract

Dankzij het mestbeleid sinds de jaren negentig van de vorige eeuw komt er minder nitraat in het grondwater terecht. Door het vijfde Actieprogramma Nitraatrichtlijn (2014-2017) zal de nitraatconcentratie verder dalen en zullen grote gebieden van Nederland gemiddeld aan de norm voldoen. Uit een literatuurstudie uitgevoerd door het RIVM blijkt dat overschrijdingen in deelgebieden onder bepaalde omstandigheden kunnen voorkomen. Dit kan zich ook voordoen in de gebieden waar grondwater voor de drinkwaterbereiding wordt gewonnen, de zogeheten grondwaterbeschermingsgebieden. Overschrijding van de nitraatnorm kan in de hand worden gewerkt door de teelt van specifieke gewassen op droge zandgronden waarbij veel nitraat uitspoelt naar het grondwater (uitspoelingsgevoelige gewassen). In deze literatuurstudie is niet bekeken bij welke concrete drinkwaterwinningen de norm wordt overschreden en in welke mate. Dit is namelijk afhankelijk van de lokale omstandigheden. Het is ook nog niet duidelijk hoe en op welke termijn de gedaalde nitraatconcentratie in het bovenste grondwater zich zal manifesteren bij de pompputten voor drinkwaterwinning, die dieper zijn gelegen. Evenmin is bekend of de ingezette daling voldoende is om het grondwater in de pompputten aan de norm te laten voldoen. Duidelijk is wel dat het beeld per winning zal verschillen. Deze bevindingen blijken uit een literatuurstudie die in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Milieu (IenM) is uitgevoerd naar de stand van zaken van het effect van het mestbeleid op het grondwater. Het RIVM heeft deze studie in samenwerking met KWR Watercycle Research Institute en Deltares verricht. De huidige resultaten liggen in lijn met de conclusies van KWR uit 2012 (De gevolgen van vermesting voor drinkwaterwinning in beeld) en vullen deze aan met enkele bevindingen.

Thanks to the stricter manure policy adopted by the Dutch government in the 1990s, less nitrate is ending up in groundwater. The Fifth Nitrates Directive Action Programme (2014-2017) will result in a further decrease of nitrate concentrations, so that average concentrations in large parts of the Netherlands will meet the standard. A literature review conducted by the Dutch National Institute for Public Health and the Environment (RIVM) has shown that the applicable limit values may be exceeded in certain regions, under specific circumstances. This can also occur in areas where groundwater is extracted for the purpose of producing drinking water ('drinking water protection areas'). Circumstances that may contribute to exceedances of the limit values include the cultivation of specific crops on dry sandy soils where large quantities of nitrate leach into the groundwater ('soils prone to leaching'). The literature review did not examine in which specific drinking water protection areas the standard is exceeded and to what extent, as this depends on local circumstances. In addition, it is still unclear how and in what timeframe the decreased nitrate concentrations in the top groundwater layer will become apparent at greater depths, where the drinking water extraction pumps are located. It is also unknown if the decrease is sufficient for the pump-extracted groundwater to meet the standard. What is clear, however, is that the situation will differ depending on the local circumstances. These are some of the main findings of a survey of the scientific literature on the impact of manure policy on groundwater quality, commissioned by the Dutch Ministry of Infrastructure and the Environment. The RIVM conducted the study in collaboration with the KWR Water Cycle Research Institute and the Deltares Institute for Delta Technology. The current results confirm the conclusions of a study performed by KWR in 2012 on the consequences of overfertilization for drinking water extraction ('De gevolgen van vermesting voor drinkwaterwinning in beeld'), and also add some new findings.