Bacteriofagen : Huidige kennis, onderzoek en toepassingen

Abstract

Bacteriofagen (ofwel fagen) zijn virussen die bacteriën kunnen doden. Ze werden begin vorige eeuw ontdekt, ongeveer tegelijk met antibiotica. Fagen hebben een ander werkingsmechanisme dan antibiotica. In theorie zouden ze daarom kunnen worden ingezet om infecties te behandelen die ongevoelig zijn voor antibiotica. Er is echter nog te weinig onderbouwd klinisch onderzoek beschikbaar om de meerwaarde van bacteriofaagbehandeling te kennen en dit veilig en voor meerdere soorten infecties te kunnen doen. Dit blijkt uit een inventarisatie die het RIVM heeft gemaakt van de huidige kennis over bacteriofagen voor de behandeling van infecties bij mensen. Een faag werkt heel specifiek tegen één type bacterie, terwijl antibiotica werkzaam zijn tegen meerdere bacteriesoorten. Hierdoor kunnen fagen niet zo snel worden ingezet tegen infecties: eerst moet de ziekmakende bacterie geïdentificeerd en opgekweekt worden, waarna er een bijpassende faag of fagen bij moeten worden gezocht. Om deze praktische redenen hadden antibiotica meer succes en is het gebruik van fagen op de achtergrond geraakt. De kennis over de precieze werking van bacteriofagen bij behandeling van infecties, hoe ze zich gedragen in het lichaam, welke dosering en behandelduur nodig zijn, en de risico's van gebruik is nog beperkt. Door het tijdrovende en complexe bereidingsproces zijn bacteriofagen niet geschikt om acute infecties te behandelen. In theorie zouden ze wel bij chronische infecties kunnen werken, bijvoorbeeld voor oppervlakkige huidinfecties. Om vragen over zulke toepassingen en de meerwaarde daarvan te beantwoorden is gecontroleerd klinisch onderzoek noodzakelijk, maar dat ontbreekt nog. Daar komt bij dat de huidige Europese wet- en regelgeving voor geneesmiddelen niet gemaakt is voor patiëntspecifieke biologische producten, zoals bacteriofagen. In Europees verband wordt erover nagedacht om de wet- en regelgeving voor biologische producten te veranderen. In andere sectoren, zoals landbouw en voedselproductie, gelden minder strenge regels voor werkzaamheid en het gebruik van deze producten dan voor gebruik bij mensen. In deze sectoren worden fagen al wel ingezet.

Bacteriophages (or phages) are viruses that can infect and kill bacteria. Phages were discovered early in the 20th century, in the same period as antibiotics. Phages have a different mode of action compared to antibiotics. In theory, this should allow them to be used to treat infections that are resistant to antibiotics. However, the current scientific evidence is insufficient to determine the value of phage treatment and to use phages safely and for different types of infections. This is the outcome of a literature study done by the RIVM on the current scientific evidence for treatment of human infections with bacteriophages. A phage is very specific for one type of bacterium, while antibiotics are effective against multiple species of bacteria. This prohibits the use of phages in treatment of acute infections: the causative bacterium has to be identified first before a matching phage or phages can be found. Because of these practical concerns, antibiotics were more successful and phages fell out of favor. The understanding of the precise mode of action of bacteriophages when treating infections, how they act in the human body, optimal dosage and length of treatment and the risks of use is still limited. Phages are not suitable for treatment of acute infections because of the time-consuming and complex. In theory phages should be useful in treating chronic infections, such as superficial skin infections. More controlled clinical research is needed to answer these questions. Aside from practical concerns, the current European legislative framework for pharmaceutical products is not suited to personalized biologicals, such as phages. Efforts are being made at the European level for a possible revision of legislation on biologicals. Legislation on the use of biologicals is less strict for different fields such as agriculture and food production, than it is for human use. Phages are already being used in these fields.