Staat van Zoönosen 2017

Abstract

Zoönosen zijn infecties die tussen dieren en mensen overgedragen kunnen worden. De zoönosen die voor Nederland van belang zijn, worden elk jaar op een rij gezet in de Staat van Zoönosen. Dit rapport geeft jaarlijks een overzicht van de trends van de zoönosen die onder andere vanwege hun besmettelijkheid moeten worden gemeld bij de GGD (als het mensen betreft) of de NVWA (dieren). Ook worden een aantal bijzondere zoönotische ontwikkelingen, onderzoeken of uitbraken belicht, en wordt een jaarlijks wisselend zoönose gerelateerd thema besproken. Evenals in vorige jaren zijn er in 2017 bij de meeste zoönosen geen opmerkelijke veranderingen waargenomen. Bacteriële infecties die via voedsel overgedragen worden (Campylobacter, Listeria monocytoge­nes, Salmonella en STEC) zorgden ook in 2017 voor de meeste humane besmettingen. Het aantal gevallen van leptospirose is nog steeds hoog te noemen, hoewel het wederom lager was dan in het voorgaande jaar. Verder zette de stijging van het aantal patiënten met een orthohantavirus-infectie in 2017 door. Bij honden werd Brucella canis, dat in 2016 voor het eerst bij hen in Nederland is aangetoond, in 2017 weer bij meerdere geïmporteerde honden gevonden. Behalve Chlamydia psittaci zijn er meer Chlamydia-soorten die zoönotische infecties bij mensen kunnen veroorzaken. Sinds 2013 is bij zes Nederlandse patiënten Chlamydia caviae geconstateerd, en in 2017 bij één patiënt een Chlamydia felis-infectie. Uit een onderzoek naar antibioti­caresistentie blijkt dat ESBL-genen vooral worden overgedragen tussen mensen onderling, en minder tussen dieren en mensen. ESBL-genen kunnen enzymen maken die de bacterie ongevoelig maakt voor antibiotica, waardoor de antibiotica niet meer werken. De resistentie verspreidt zich doordat de ESBL-genen kunnen worden doorgegeven aan andere bacteriën. Het thema van dit jaar is de integrale aanpak bij zoönosen, oftewel One Health. Voor de preventie, signalering en bestrijding van zoönosen is een goede samenwerking tussen verschillende disciplines van groot belang. De One Health-gedachte gaat ervan uit dat mens, dier en de omgeving geen gescheiden onderdelen zijn en dat ontwikkelingen bij het ene onderdeel invloed heeft op de andere onderdelen. Uitgelegd wordt hoe dit One Health-principe is ontstaan. Daarnaast wordt aan de hand van twee recente uitbraken van zoönosen, Seoulvirus bij ratten en Brucella canis bij honden, beschreven hoe de samenwerking in Nederland is georganiseerd.

Zoonotic diseases are infections transmissible between animals and humans. This report is an annual description of zoonotic diseases relevant to the Netherlands. Included are reporting trends of notifiable zoonotic diseases, noteworthy research and case studies. This report also focuses on a specific theme related to zoonotic diseases. This year, the theme is One Health collaboration. Similar to previous years, no noteworthy changes were observed in 2017 with regard to most notifiable zoonotic diseases. Foodborne bacteria (Campylobacter, Listeria monocytogenes, Salmonella and STEC) again make up the largest proportion of zoonotic infections this year. The number of cases of leptospirosis is still high, although last year's decline continues. The number of patients with an orthohantavirus-infection has increased further. In 2016, Brucella canis was observed for the first time in dogs in the Netherlands and again in 2017 several imported dogs tested positive for this bacterium. Besides Chlamydia psittaci, several other zoonotic Chlamydia species exist. From 2013, six Dutch patients were diagnosed with C. caviae pneumonia and in 2017, one with C. felis conjunctivitis. Results from a research project about antibiotic resistance (ESBLAT), show that ESBL-genes are most exchanged between people, instead of between animals and humans. Bacteria containing ESBL-genes are able to produce enzymes that prevent antibiotics from working; the bacteria become resistant. The resistance spreads because the genes can be passed on to other bacteria. The Theme of this year is 'Integrated approach of zoonoses; challenges and applications of One Health collaboration'. To signal, assess and control zoonotic infections, there is a strong need for collaboration between different disciplines, based on the principle of One Health. The central idea of One Health is that humans, animals and the environment are interconnec­ted and influence each other. Described is how the One Health principle has evolved. In addition, two recent outbreaks of zoonoses, Seoul in rats and Brucella canis in dogs, show how One Health cooperation in the Netherlands is organised.