Bionanotechnologie - een verkenning

Abstract

DNA en RNA (dragers van erfelijke informatie) en eiwitten (vervullen veel functies) komen van nature voor in planten, mensen en dieren. Ze kunnen ook worden gebruikt voor 'slimme' technologische toepassingen op zeer kleine schaal, bijvoorbeeld voor medisch en industrieel gebruik of voor consumentenproducten. Het RIVM onderzocht wat de stand van deze bionanotechnologie is, welke toepassingen in het verschiet liggen, in welke mate de producten van deze technologie al rijp zijn om op de markt te worden gebracht, wat bekend is over mogelijke risico's voor mens en milieu, en in hoeverre het huidige scala aan wetgeving hiervoor voldoende houvast biedt. Veel toepassingen zijn nog in de onderzoeks- en ontwikkelingsfase, maar de technologie ontwikkelt zich snel. Het RIVM vindt dit type ontwikkelingen interessant en nuttig, bijvoorbeeld omdat ze een medicijn heel gericht naar een bepaalde plek in het lichaam kunnen brengen. Wel is het van belang om in een vroeg stadium van de ontwikkeling van een nieuw product expliciete aandacht te hebben voor veiligheid en duurzaamheid. Zo'n Safe-by-Design aanpak maakt het mogelijk om tijdig ongewenste effecten te signaleren en te voorkomen. Momenteel ligt de nadruk op de technologische kant van de ontwikkelingen en is de aandacht voor de mogelijk nadelige effecten zeer beperkt. Een eerste screening van mogelijke nadelige effecten laat zien dat bio-nanostructuren, of onderdelen daarvan, immuunreacties en andere nadelige effecten kunnen oproepen. Uit een eerste screening van de relevante wetgeving over stoffen (REACH) en producten (zoals cosmetica en biociden) blijkt dat de gesignaleerde effecten niet automatisch worden 'opgepakt' via de vereiste informatie over veilig gebruik. Daarbij komt dat de hoeveelheid bionanostructuren in toepassingen naar verwachting klein zal zijn. Als er kleine hoeveelheden van een stof op de markt worden gebracht, dan vraagt de wetgeving maar om beperkte informatie. Methoden zoals die nu worden gebruikt om stoffen op schadelijkheid te testen, zijn naar verwachting onvoldoende geschikt.

DNA and RNA (carriers of hereditary information) and proteins (multifunctional compounds) are found naturally in plants, humans, and animals. They can also be used for "smart' technological applications on a very small scale, including medical and industrial applications as well as consumer products. RIVM carried out a survey of the present state of bionanotechnology, which applications are on the horizon, to what extent the products that can be produced with this technology are ripe for market introduction, what is known about the potential associated risks for humans and the environment, and to what extent the range of existing legislation can deal effectively with such issues. A great many of applications are still in the research and development phase, but the relevant technology is developing very rapidly. RIVM views such developments as interesting and useful, for example since it has the potential to deliver drugs to a specific site in the human body. However, it is important to focus explicitly on safety and sustainability issues at an early stage of such new product developments. Such a Safe-by-Design approach makes it possible to identify and prevent undesirable effects in a timely fashion. At present, the focus is squarely on the technological side of developments, and there is only a very limited focus on the potential drawbacks. An initial screening of such potentially undesirable effects indicates that bionanostructures, or components of such structures, can lead to immune reactions and other undesirable effects. An initial screening of the relevant legislation that applies to substances (REACH) and products (such as cosmetics and biocides) makes it clear that the (undesirable) effects identified are not automatically dealt with appropriately via the required information on safe use. In addition, the quantity of bionanostructures present in applications is expected to be very small. If small quantities of a substance are introduced to the market, the applicable legislation requires only limited information. The methods presently being used to test substances for negative effects are expected to be inadequate in this regard.