Radioactieve rest- en afvalstromen in Nederland. Een inventarisatie

Abstract

Radioactieve rest- en afvalstoffen kunnen bij verschillende handelingen ontstaan. Voorbeelden zijn de productie van kernenergie en medische behandelingen van patiënten, maar ook de productie van staal uit ijzererts of de winning van olie en gas. Het RIVM heeft geïnventariseerd waar in Nederland radioactieve rest- en afvalstoffen ontstaan, en om welke soorten en hoeveelheden het gaat. Het RIVM heeft hiervoor de producenten van radioactieve rest- en afvalstoffen ingedeeld in dertien sectoren. Per sector zijn de belangrijkste rest- en afvalstromen beschreven die tussen 2018 en 2020 zijn afgevoerd. Ook is in beeld gebracht hoe de producenten omgaan met deze stoffen, en waarheen zij ze uiteindelijk afvoeren. Tot slot is informatie verzameld over mogelijkheden om de productie van dit afval in de toekomst te verminderen. Aanleiding voor deze inventarisatie is een Europese afspraak, waardoor lidstaten een 'Nationaal Programma radioactief afvalbeheer' moeten opstellen. Bij radioactieve afvalstoffen maakt het RIVM een onderscheid in de hoeveelheid radioactief materiaal en in hoe radioactief het is. De afvalstoffen die de meeste straling afgeven ontstaan bij de productie van zogeheten medische isotopen en in de nucleaire sector. In beide gevallen gaat het om door de mens opgewekte radioactiviteit, en het afval moet daarom worden afgevoerd naar de Centrale Organisatie Voor Radioactief Afval (COVRA). Die twee afvalstromen vormen samen ongeveer 98 procent van de radioactiviteit die jaarlijks naar de COVRA wordt afgevoerd. Wat de hoeveelheid radioactief afval betreft, ontstaan de grootste stromen bij de productie van wit pigment (onder meer voor verf, papier en tandpasta) en staal. Deze stromen vormen samen ongeveer 90 procent van de hoeveelheid radioactieve afvalstoffen die per jaar wordt afgevoerd. Bij dit materiaal gaat het om natuurlijke radioactiviteit, en mag het op een stortplaats worden gestort. Bij enkele soorten radioactief afval van natuurlijke oorsprong lijkt het technisch mogelijk om er minder van over te houden, bijvoorbeeld door het te recyclen. Of dit in de praktijk mogelijk is, hangt vooral af van de kosten, sociaal-maatschappelijke factoren, beleid en regelgeving. Het RIVM beveelt onder meer aan om het beleid voor de verwerking van radioactieve afvalstoffen verder te ontwikkelen. Het onderzoek is gedaan in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat.

Various practices generate radioactive residues and waste materials. Examples include the production of nuclear energy, medical treatments, the production of steel from iron ore and the extraction of oil and gas. RIVM has made an inventory of which types and quantities of radioactive residues and waste materials are generated in the Netherlands. In this inventory RIVM has applied a division by sector, identifying thirteen sectors where radioactive residues and waste materials are generated. For each of these sectors RIVM has identified the main residue and waste streams disposed of between 2018 and 2020. RIVM has also catalogued how the generators manage these materials and to which facilities the materials are transported for processing or disposal. Finally, RIVM has also gathered information on options for reducing the generation of this waste in the future. The inventory was prompted by a European agreement, requiring EU member states to draw up a National Programme for the management of radioactive waste and spent fuel. When it comes to radioactive waste, RIVM makes a distinction between the quantity of radioactive materials and their level of radioactivity. The waste streams that emit the most radiation are those generated in the production of medical isotopes and in the nuclear energy sector. Both streams contain man-made radioactivity and must therefore be transported to the Central Organisation for Radioactive Waste (COVRA) for disposal. These two waste streams together account for approximately 98% of the radioactivity annually transported to the COVRA for disposal. In terms of the quantity of radioactive waste, the largest streams originate from the production of white pigment (which is used in products such as paint, paper and toothpaste) and steel. Annually these streams account for approximately 90% of the total quantity of disposed radioactive waste materials. These materials contain natural radioactivity and can therefore be disposed of at landfill sites. For certain types of radioactive waste of natural origin it appears to be technologically feasible to reduce the quantity to be disposed of, through recycling for example. Whether this is also practically feasible, however, depends on factors such as the costs involved, societal factors, policies and regulations. RIVM has made several recommendations, such as to develop a policy for the processing of radioactive waste materials. The research was