De laatste jaren is er veel aandacht voor hele kleine plastic deeltjes, microplastics, in het milieu. Ze breken heel langzaam of niet af en worden overal in het milieu gevonden. Er is nog niet zoveel bekend over microplastics in de lucht in huis (binnenlucht). Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW) wil daar graag meer over weten. Van sommige stoffen zijn kleine deeltjes namelijk niet goed voor de luchtkwaliteit, en daarmee voor de volksgezondheid. Het RIVM heeft daarom verkend of microplastics in de binnenlucht voorkomen. Het heeft hiervoor een overzicht gemaakt van de kennis in de wetenschappelijke literatuur over microplastics binnenshuis. Met die kennis kan IenW zo nodig maatregelen nemen. De informatie kan ook worden gebruikt om te beoordelen of er risico’s voor de gezondheid zijn en welke gegevens daarvoor nodig zijn. Over het algemeen lijken de concentraties laag te zijn. Gemiddeld zijn het er tussen de 1,6 en 9,3 microplastic deeltjes per kubieke meter. De gemeten deeltjes zijn vrij groot, groter dan 11 micrometer. Ze zijn daarmee groter dan de veel kleinere deeltjes fijnstof die standaard voor de luchtkwaliteit worden gemeten (PM2.5 en PM10, oftewel kleiner dan 2,5 en 10 micrometer). Het is mogelijk dat er ook veel kleinere microplastics in de onderzochte binnenlucht zitten. Maar het is nu nog moeilijk om de kleinere microplastics in de lucht te meten. Juist de kleinere deeltjes zijn niet goed voor de luchtkwaliteit (PM2.5 en PM10). De belangrijkste bronnen van microplastics in huis zijn textiel, zoals kleding, tapijt en gordijnen. Naast vezels worden veel fragmenten van microplastics in binnenlucht gevonden. Uitgezocht moet worden of deze deeltjes ook van de vezels van textiel komen of van andere bronnen. Daarnaast is informatie nodig over aanwezigheid van de kleinste microplastic deeltjes. Met deze kennis kunnen effectievere maatregelen worden genomen om de luchtkwaliteit te verbeteren.

De Green Deal Duurzame Zorg (GDDZ) is een Nederlands initiatief om de zorg minder belastend voor het milieu te laten zijn. Ruim 200 partijen in de zorg, zoals ziekenhuizen en verpleeghuizen, hebben zich hierbij aangesloten. Zij hebben vier thema’s bepaald: minder CO2-uitstoot (pijler 1), minder afval produceren en materialen en producten meer hergebruiken (pijler 2), zorgen dat er minder medicijnresten in afvalwater terechtkomen (pijler 3), en een gezondere omgeving in de zorg (pijler 4). Het ministerie van VWS wil weten hoe groen de zorg nu is. Om dat aan te kunnen geven moeten per pijler de resultaten in beeld worden gebracht. Het RIVM heeft nu met experts verkend wat daarvoor nodig is. Uit deze verkenning blijkt dat zorginstellingen in Nederland door de Green Deal Duurzame Zorg bewuster zijn geworden van duurzame zorg en eraan willen bijdragen. Op dit moment is het lastig om concreet aan te geven wat er tot nog toe precies is bereikt. Om beter te kunnen zien wat wel en niet werkt, willen de aangesloten partijen per pijler benoemen wat ze op nationaal niveau willen bereiken (hoofddoelen) en welke afspraken daarvoor nodig zijn. Dit maakt zichtbaar welke thema’s als eerste moeten worden aangepakt en welke maatregelen daarvoor nodig zijn. Ook willen de partijen samen bepalen welke informatie nodig is om de ontwikkeling in de verduurzaming te kunnen volgen (indicatoren). De doelen, afspraken en indicatoren maken het mogelijk dat alle aangesloten partijen op dezelfde manier gaan werken. Daardoor kunnen ze informatie delen, elkaar beter begrijpen en dus sneller van elkaar leren. Monitoring is nodig om op de langere termijn de impact hiervan te kunnen inschatten. Dan kan de slag om de zorgsector duurzaam te maken zo effectief mogelijk worden georganiseerd. Bovendien kan de administratieve last kleiner worden voor zorginstellingen die er al mee bezig zijn. Tot slot maakt een overzichtelijk format het aantrekkelijker voor nieuwe partijen om ook aan de slag te gaan met verduurzaming. Het thema CO2-uitstoot valt buiten de scope van deze verkenning, omdat hier landelijk een monitoringsprogramma voor wordt opgezet. Waar nodig verwijzen we er in de verkenning wel naar.

Volgens internationale regels mag er een bepaalde hoeveelheid zwavel in brandstof voor zeeschepen zitten. Om brandstof te mogen gebruiken waar meer zwavel in zit, hebben veel zeeschepen een ‘scrubber’ geplaatst. Dit apparaat haalt zwavel uit de uitlaatgassen en verzamelt het in afvalwater. De meeste schepen (80 procent) gebruiken een open systeem waarbij het afvalwater op zee of in een haven wordt geloosd. Hierbij komen ook andere vervuilende stoffen in het zeewater terecht. Het RIVM heeft berekend of de lozing van dit afvalwater schadelijk is voor het milieu. Uit de berekeningen blijkt dat de concentraties onder de bestaande milieunormen blijven. De belangrijkste vervuilende stoffen in scrubberwater zijn metalen en polycyclische aromatische koolwaterstoffen (PAK’s). Het RIVM heeft met een computermodel berekend hoeveel van deze stoffen in het water terechtkomen. Dit is gedaan voor drie gebieden: een grote zeehaven zoals Rotterdam, een drukbevaren deel van de Noordzee, en een gebied in de Caraïben met kwetsbare natuur, zoals de Sababank. Het onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat (IenW). Aanleiding is dat steeds meer zeeschepen scrubbers gebruiken, waardoor er meer geloosd afvalwater in de zee komt. Internationaal is er veel discussie over het gebruik van scrubbers en de eisen waar ze aan moeten voldoen. Met dit onderzoek is een begin gemaakt om de effecten van scrubber-afvalwater op het Nederlands zeemilieu aan te geven. In de berekeningen is niet gekeken naar vervuilende stoffen die al in het milieu zitten. Om lokale effecten preciezer te bepalen, zouden die stoffen ook moeten worden meegenomen.

In 2019 voldeed Nederland aan de Europese verplichting om elk jaar te meten hoeveel radioactiviteit in het milieu zit. De radioactiviteitsniveaus in luchtstof en depositie laten een normaal beeld zien, net als in eerdere jaren. Alle landen van de Europese Unie zijn volgens het Euratom-verdrag uit 1957 verplicht om deze metingen te doen. Nederland volgt daarbij de aanbevelingen uit 2000 op om de metingen op een bepaalde manier uit te voeren. De metingen leveren achtergrondwaarden op, ofwel radioactiviteitsniveaus die er onder normale omstandigheden zijn. Deze waarden kunnen bij bijvoorbeeld calamiteiten of rampen als referentie dienen. Het RIVM brengt namens Nederland verslag uit aan de Europese Unie over radioactiviteit in het milieu.

In 2019, the Netherlands fulfilled its annual European obligation to measure how much radioactivity is present in the environment. Radioactivity levels measured by the National Radioactivity Monitoring Network were normal, as in previous years. All countries of the European Union are required to perform these measurements each year under the terms of the Euratom Treaty of 1957. The Netherlands performs these measurements following the guidance issued in 2000. The measurements represent the background values for radioactivity that are present under normal circumstances. They can be used as reference values, for instance, during a nuclear emergency. The results on radioactivity in the environment are reported to the European Commission by the National Institute for Public Health and the Environment (RIVM) on behalf of the competent authority in the Netherlands.

De indruk bestaat dat steeds meer mensen in Nederland zeewierproducten eten. Sushi is de bekendste vorm, maar zeewier zit in verschillende producten. Er was nog weinig bekend over om hoeveel mensen het gaat. Het RIVM heeft dat nu voor het eerst onderzocht. Daaruit blijkt dat ongeveer een kwart van de Nederlandse bevolking regelmatig producten met zeewier eet. De meeste zeewier wordt gegeten in de vorm van chips/kroepoek of wraps met zeewier, noedels op basis van zeewier, zeespaghetti en zeewiersalade. Zeewier wordt door alle lagen van de bevolking gegeten. Hoogopgeleiden, mensen die meer dan modaal verdienen, bewoners van steden en jongvolwassenen eten dit in verhouding vaker. Mensen die dit soort producten eten, krijgen per dag 0,05 gram zeewier per kilogram lichaamsgewicht binnen. Omgerekend naar gedroogd zeewier is dit 0,5 gram per dag (beide hoeveelheden zijn medianen). Het verschilt sterk per persoon hoeveel en hoe vaak ze zeewier eten. Het RIVM heeft dit onderzoek in opdracht van de NVWA gedaan. De NVWA gaat de resultaten gebruiken om de voedselveiligheid van producten met zeewier te beoordelen. Aan dit onderzoek hebben 2710 mensen tussen de 1 en 80 jaar meegedaan. Hen (of de verzorgers van jonge kinderen) is gevraagd hoe vaak zij zeewier eten en in welke vorm. 632 mensen gaven aan zeewier te hebben gegeten in de vier weken voorafgaand aan de enquête.

De landelijke en decentrale overheden willen bij de aanschaf van producten, werken en diensten het milieu zo min mogelijk belasten. Ook willen ze de markt stimuleren om producten en diensten te leveren die minder belastend zijn voor het milieu. Verder willen ze zoveel mogelijk mensen met bijvoorbeeld lichamelijke of geestelijke beperkingen (‘met afstand tot de markt’) aan het werk krijgen. Dit heet Maatschappelijk Verantwoord Inkopen (MVI). In 2017 en 2018 had deze manier van inkopen vaker effect, zowel voor het milieu als voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. Dit blijkt uit een overzicht van het RIVM. Door maatschappelijk verantwoord inkopen in 2017 en 2018 wordt er 5,9 Mton minder CO2 uitgestoten dan wanneer dat niet gebeurt. Dit is te vergelijken met de hoeveelheid die ongeveer 300.000 Nederlandse huishoudens elk jaar uitstoten. Ook is er 46.281 kilogram minder stikstofoxiden uitgestoten dan in de vorige onderzochte periode, 2015-2016. Voor fijnstof is dat 164.212 kilo minder. Daarnaast is 292 ton aan grondstoffen bespaard en is er 5 Mton aan CO2 gecompenseerd door bossen aan te planten. Verder is er 1203 fte aan werk gerealiseerd voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt en als stageplaats. Voor het onderzoek zijn vijftien productgroepen bekeken in zes clusters. Het gaat om: Transport, Energie, Kantoorfaciliteiten, Kantoorgebouwen, Grond-, weg- en waterbouw, en ICT-informatie communicatietechnologie. Deze productgroepen zijn gekozen, omdat daarbij het meeste effect van deze manier van inkopen wordt verwacht.