De Risicotoolbox Grondwater. Een systeem om de kwaliteit te beoordelen

Abstract

Het RIVM heeft de Risicotoolbox grondwater (RTBgrondwater) ontwikkeld. Met dit instrument kunnen de gevolgen van schadelijke chemische stoffen in grondwater in beeld worden gebracht. Het gaat om de gevolgen voor de gezondheid van mensen, voor micro-organismen in het grondwater, voor de drinkwaterwinning in Nederland en voor het oppervlaktewater. Ook kan ermee worden gecheckt of een specifiek gebruik van grondwater veilig is, bijvoorbeeld voor drinkwater uit een eigen put. Het instrument is online beschikbaar voor provincies, waterschappen en gemeenten. Voor de gezondheid gaat de tool na hoe en in welke mate mensen via verschillende ‘routes’ in contact komen met schadelijke stoffen uit grondwater. Bijvoorbeeld wanneer ze grondwater als drinkwater gebruiken of groenten eten die schadelijke stoffen via de wortels uit grondwater hebben opgenomen. Of door groenten te eten die met grondwater zijn besproeid. Ook is het mogelijk dat stoffen vanuit het grondwater verdampen en in woningen terechtkomen. In drie stappen onderzoekt de tool of de hoeveelheid van de stoffen schadelijk is. In de eerste, eenvoudige stap wordt ‘grof en streng’ bepaald of de kwaliteit van het grondwater aan de norm voldoet. Als dat niet zo is, gebeurt dat in de volgende twee stappen steeds gedetailleerder. Hiervoor worden meer berekeningen en metingen gedaan en specifiekere informatie over de locatie gebruikt. Voor de tweede en derde stap is dan ook meer kennis nodig over hoe stoffen in de ondergrond verplaatsen en hoe mensen ze kunnen binnenkrijgen. Als de kwaliteit van het grondwater niet in orde is, bepaalt de verantwoordelijke provincie, het waterschap of de gemeente of en hoe zij moeten ingrijpen. Deze mogelijkheid om te kiezen past bij de Omgevingswet, die op 1 januari 2024 gaat gelden. Een belangrijke insteek van deze wet is namelijk dat lokale overheden keuzes kunnen maken om milieuproblemen aan te pakken. Nu gelden daar wettelijke verplichtingen voor.

RIVM has developed the Groundwater Risk Assessment Toolbox (Risicotoolbox grondwater, RTBgrondwater), an instrument that allows the impact of harmful chemical substances in groundwater to be identified. The instrument deals with the impact on human health, on microorganisms in the groundwater, on drinking water extraction in the Netherlands and on surface water. It can also be used to ascertain whether a specific type of groundwater usage is safe, such as groundwater drawn from a private well. In terms of health, the tool assesses how and to what extent humans come into contact with harmful substances from groundwater through various ‘pathways’. For example, when groundwater is used as drinking water, consumption of vegetables that have absorbed harmful substances from groundwater via their roots or the consumption of vegetables that have been sprayed with groundwater. Substances present in the groundwater may also evaporate and end up inside homes. The tool uses three steps to examine whether the amount of the substances is harmful. The first, simple step consists of a general but stringent assessment to determine whether the quality of the groundwater meets the standard. If this is not the case, this assessment is carried out in an increasingly more detailed manner in the following two steps. This involves more calculations and measurements being carried out as well as use of more specific information about the site. The second and third steps therefore require more knowledge on how substances are transported in the subsoil and how they can be taken up by humans. If the quality of the groundwater is not up to par, the province, water board or municipality responsible will determine whether and how to intervene. The option of choosing an intervention is in line with the Environment and Planning Act, which is expected to come into effect in 2023. A key approach as part of this Act is that local authorities are allowed to make choices in respect of tackling environmental problems, an aspect that is currently subject to statutory requirements.