Het ecohydrologisch voorspellingsmodel DEMNAT-2; interpretatie van de rekenresultaten

Abstract

Eind 1990 besloten RIVM en RIZA gezamenlijk de ontwikkeling van een nieuwe versie van het Dosis-EffectModel NAtuur Terrestrisch (DEMNAT) ter hand te nemen. DEMNAT is een landelijk toepasbaar voorspellingsmodel voor de effecten van ingrepen in de waterhuishouding op de vegetatie. Voor een scenario-analyse met DEMNAT wordt alle informatie over vegetatie (ecotoopgroepen), bodem en grondwater (ecoseries) en hydrologische doses bijeengebracht. Er vindt een geografische schematisatie plaats naar ecoplots. Dat zijn ruimtelijke eenheden die homogeen zijn voor hydrologische eenheid, ecoserie en ecotoopgroep. De berekeningen vinden vervolgens plaats per ecoplot. De effecten kunnen per ecotoopgroep worden uitgedrukt als verandering van volledigheid. De effecten kunnen ook worden uitgedrukt als een verandering in natuurwaarde. Dit geeft de mogelijkheid om de veranderingen per afzonderlijke ecotoopgroep te combineren, rekening houdend met het relatieve belang uit oogpunt van natuurbehoud, dat aan de verschillende ecotoopgroepen wordt toegekend. Met DEMNAT kunnen berekeningen worden uitgevoerd voor vier typen ingrepen in de waterhuishouding, namelijk verandering van de Gemiddelde VoorjaarsGrondwaterstand (GVG), verandering in de hoeveelheid kwel, verandering in oppervlaktewaterpeil en verandering in het percentage systeemvreemd oppervlaktewater. Met DEMNAT kunnen zowel schade als herstel als gevolg van ingrepen in de waterhuishouding worden berekend. Voor schade en herstel worden afzonderlijke dosis-effectfuncties gebruikt. De reden daarvoor is dat voor veel combinaties van ecotoopgroepen, ecoseries en hydrologische veranderingen aanwijzingen bestaan dat herstel minder snel of minder volledig optreedt dan schade. Voor het Beleidsplan Drink-en Industriewatervoorziening en bijbehorend MER zijn 8 basisscenario's doorgerekend met DEMNAT. In een scenario wordt uitgegaan van een verandering in gewonnen hoeveelheid grondwater voor een bepaalde toepassing (o.a. drinkwatervoorziening) op een bepaalde wijze (o.a. freatische winning). Aangezien er vrij veel grondwater wordt gewonnen rond verschillende stuwwallen, zijn vooral langs de randen van stuwwallen aanzienlijke effecten gelocaliseerd.Ecotoopgroepen waarvoor in de meeste scenario's relatief grote veranderingen optreden, zijn degene op voedselarme, zwak zure bodem (ecotoopgroepen K22, H22, K42, H42, A12). Relatief kleine veranderingen treden op voor het grotendeels buiten het modelgebied gelegen K23 (kruidvegetaties op natte voedselarme basische bodem), en voor de meest algemene in beschouwing genomen ecotoopgroep A18 (aquatische vegetaties in zeer voedselrijk water). Uit de resultaten blijkt ook dat ten opzichte van de referentiesituatie verschillende scenario's een duidelijke bijdrage leveren aan het herstel van grondwatergebonden ecosystemen. Toch blijft herstel van de natuurwaarden zelfs bij een volledige beeindiging van de beschouwde grondwaterwinningen, nog beperkt tot minder dan een kwart van het verschil tussen de actuele situatie en de referentie. Andere ingrepen in de waterhuishouding zijn daarvoor van groot belang.

The Dose-Effect Model for terrestrial NATure (DEMNAT) is a model for the nationwide prediction of effects of water management measures on vegetation. For scenario analyses with DEMNAT geographical data on vegetation (ecotope groups), soil and groundwater (ecoseries) and hydrological doses are combined. Effects can either be expressed as changes in the completeness (or relative species richness) of ecotope groups, or as changes in nature value. This allows combining changes in various ecotope groups, weighed relative to their significance for nature conservation. With DEMNAT both damage and recovery due to water management measures can be calculated. To this end, seperate dosis-effect functions for damage and recovery were defined, as recovery is often less rapid or incomplete. For the National Policy Plan on Drinking Water and Industrial Water Supply wich was to be accompanied by an Environmental Impact Assessment eight basic scenarios were evaluated. A scenario is defined by a percentual change in the amount of groundwater withdrawn in a certain way (e.g. from phreatic groundwater) and for a pre-defined application. As subsstantial amounts of groundwater are withdrawn from ice-pushed ridges, the largest effects occur around the ridges. Smaller effects occur over larger surfaces, especially at the Holocene alluvial plains along the boundary of the elevated Pleistocene parts of the Netherlands. Ecotope groups of nutrient-poor, weakly acid sites are the most severely influenced by most scenarios. A comparison of the results of each scenario with the reference situation shows that various scenarios may add substantially to the recovery of wet and moist ecotope groups.