Inventarisatie initiatieven medicatieveiligheid : Relatie met HARM-WRESTLING aanbevelingen

Abstract

Huisartsen en apothekers actief bezig met medicatieveiligheid Huisartsen en apothekers nemen sinds enkele jaren diverse initiatieven om veilig gebruik van medicatie in de eerstelijnszorg verder te verbeteren. Deze maatregelen zijn in algemene zin gericht op processen, communicatie en samenwerking, maar ook inhoudelijk over het gebruik van bepaalde typen medicijnen. Het is nog niet duidelijk of de initiatieven daadwerkelijk tot een veiliger gebruik van medicijnen hebben geleid. Effecten worden niet structureel gemeten. Volgens experts is het nog te vroeg om effecten te zien op bijvoorbeeld ziekenhuisopnames die gerelateerd zijn aan verkeerd gebruik van medicijnen. Er blijken in de praktijk hindernissen te zijn bij de invoering van maatregelen. Het gaat hierbij om de overdracht van medicatiegegevens en de jaarlijkse medicatiebeoordeling van patiënten die meer dan vijf geneesmiddelen gebruiken. Zo ontbreekt soms adequate financiering voor deze medicatiebeoordelingen door artsen en apothekers, kan informatie niet elektronisch worden uitgewisseld en is de samenwerking tussen de diverse zorgverleners niet altijd optimaal. Dit blijkt uit onderzoek van het RIVM naar de mate waarin initiatieven zijn genomen en of zij aansluiten bij de 40 aanbevelingen die experts in 2008 hebben opgesteld in het zogeheten HARM-Wrestling rapport. Deze aanbevelingen zijn destijds gedaan naar aanleiding van een onderzoek naar Hospital Admissions Related to Medication (HARM). Bij de ondernomen maatregelen wordt vaak gerefereerd aan dat rapport, maar het is niet altijd duidelijk of het de aanleiding was. Huisartsen en apothekers hebben op basis van de algemene aanbevelingen uit het HARM-Wrestling-rapport protocollen, toolkits en richtlijnen gemaakt, bijvoorbeeld voor de overdracht van medicatiegegevens tussen zorgverleners van de patiënt. Daarnaast zijn de medicatie-specifieke aanbevelingen uit het rapport verwerkt, bijvoorbeeld in beroepsrichtlijnen en in 'medicatiebewakingssystemen'. Dit laatste is een ICT-instrument dat bij het verstrekken van een geneesmiddel een waarschuwing geeft als dit middel niet veilig gebruikt kan worden in combinatie met andere medicijnen. De bedoeling is om dit systeem in de toekomst nog geavanceerder te maken door meerdere factoren te combineren die op risico's bij het gebruik van medicijnen kunnen duiden. Voorbeelden zijn gewicht, genetische kenmerken en verminderde werking van de nieren van een patiënt.

General practitioners and pharmacists are actively engaged in medication safety General practitioners and (hospital) pharmacists have been taking several initiatives to improve medication safety in primary care, but the implementation of guidelines for medication reconciliation and medication review meets with obstacles. The 2009 HARM-Wrestling report by the Expert group Medication safety formulates 40 recommendations to improve medication safety in primary care. The first six recommendations are general in nature (focusing on general principles, such as information transfer, rather than specific medicines), followed by 34 specific medication recommendations (focusing on a specific medicine or medicine group). RIVM made an inventory of primary care initiatives in the field of medication safety, indicating whether these initiatives fit in with the recommendations from the HARM-Wrestling report. The inventory took place between January 2008 and September 2012. Internet searches yielded 56 medicine initiatives, most of which were related to the general recommendations. The initiatives included protocols, checklists, toolkits and guidelines. The initiatives often referred to the HARM-Wrestling report, but it was not always clear whether this report was the reason for the initiative. Interviews with experts in the field showed that the medication specific recommendations made in the report had been picked up by the field, e.g. by including the recommendations in professional guidelines, medication review systems and algorithms for more advanced medication reviews ('clinical rules' and 'medical-pharmaceutical decision rules'). Little is known about the effects of medication safety initiatives. These effects are not structurally measured. According to experts interviewed, it is still too early to detect any effect on, for example, drug-related hospitalizations of guidelines on medication reconciliation and medication review. Moreover, the implementation of these guidelines was hampered by ICT, cooperation, and funding barriers.