De Nederlandse overheid heeft de afgelopen jaren drie keer de belasting op tabak verhoogd: telkens op 1 april in de jaren 2020, 2023 en 2024. Het doel was om mensen te laten stoppen of minderen met roken. Het RIVM heeft het effect van de drie accijnsverhogingen geanalyseerd en gekeken of mensen hun gedrag erna veranderden. Dit onderzoek is uitgevoerd in opdracht van het ministerie van VWS.

Uit dit onderzoek blijkt dat er na elke accijnsverhoging mensen zijn gestopt met roken of minder zijn gaan roken. Sinds de accijnsverhoging in 2024 is 7 procent van de rokers gestopt en 16 procent heeft dat geprobeerd. Verder gaf 22 procent van de rokers aan minder te zijn gaan roken.

Het valt hierbij op dat het effect van de laatste accijnsverhoging op rookgedrag minder groot is dan van de eerste twee. Ook blijkt dat na deze verhoging veel meer mensen hun tabaksproducten in het buitenland zijn gaan kopen, zoals in Duitsland en Luxemburg. Van alle tabaksproducten die Nederlanders roken, kwam in 2024 naar schatting ruim 60 procent uit het buitenland. In 2023 was dat ongeveer 38 procent en in 2020 30 procent.

De sterke stijging van de aankopen in het buitenland kwam doordat de accijnsverhoging in 2024 veel hoger was (24 procent voor sigaretten en 45 procent voor shag) dan in de jaren ervoor (11 procent voor sigaretten, 28 procent voor shag). Het gezondheidseffect van deze accijnsverhoging is door de beschikbaarheid van goedkopere tabak in het buitenland minder groot.

Het RIVM beveelt daarom landen in de Europese Unie aan dezelfde prijzen te gebruiken, om te voorkomen dat mensen hun tabak buiten Nederland kopen. Een andere aanbeveling is de maximale hoeveelheid die mensen uit het buitenland mogen meenemen te verlagen en dat actief te controleren.

The Dutch government raised the tax on tobacco three times in the past few years, each time on 1 April: in 2020, 2023 and 2024. The goal was to make people stop or cut back on smoking. RIVM has analysed the effect of the excise duty increases to see whether it prompted people to change their behaviour. This study was commissioned by the Ministry of Health, Welfare and Sport.

The study showed that people stopped smoking or cut back on smoking after each excise duty increase. Since the 2024 excise duty increase, 7 per cent of smokers have stopped smoking and 16 per cent have tried to stop. Twenty-two per cent said that they had cut back on their smoking.

It is noticeable that the most recent excise duty increase had less of an effect on smoking behaviour than the first two increases. The study also showed that many more people have started buying their tobacco products abroad since this increase, for instance in Germany and Luxembourg. Of all the tobacco products used by Dutch smokers, an estimated 60 per cent was purchased abroad in 2024. In 2023, this number was around 38 per cent, and it was 30 per cent in 2020.

The cause of the sharp increase in these purchases abroad was that the 2024 excise duty increase was much higher (24 per cent for cigarettes and 45 per cent for roll-your-own tobacco) than in the preceding years (11 per cent for cigarettes, 28 per cent for roll-your-own tobacco). The effect on health of this excise duty increase is diminished by cheaper tobacco from other countries being available.

For this reason, RIVM recommends that EU countries apply the same prices to prevent Dutch people from buying their tobacco in other countries. RIVM also recommends reducing the maximum quantity allowed to bring into the country and actively monitoring this.